ΑΝ ΠΕΘΑΝΕΙΣ ΠΡΙΝ ΠΕΘΑΝΕΙΣ, ΔΕ ΘΑ ΠΕΘΑΝΕΙΣ ΟΤΑΝ ΠΕΘΑΝΕΙΣ

(ΠΑΡΟΙΜΙΑ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΜΟΝΑΧΩΝ)

Τετάρτη 4 Μαΐου 2011

Νίτσε και Φρόυντ περί Χριστιανικής αγάπης


Από καιρό ήθελα ν' ανεβάσω κάτι για τις απόψεις των δυο στοχαστών περί χριστιανικής αγάπης, αλλά δε βρήκα το χρόνο να πληκτρολογήσω τα αποσπάσματα των βιβλίων τους. Τώρα μού παρέχονται έτοιμα από το φίλο Νοσφεράτο. Τον ευχαριστώ γι' αυτό. Είναι ένα από τα καλά που προσφέρει το (κατά τα άλλα άκρως επικίνδυνο για την ψυχική μας υγεία) Διαδίκτυο.



Ας πάρουμε τη περίπτωση της χριστιανικής αγάπης –αυτής που ο Νίτσε θεωρεί ως τον λεπτότερο, τον πιο υπέροχο καρπό του μίσους:
«Η αγάπη φύτρωσε μέσα από τούτο το μίσος, σαν η κορωνίδα του, σαν η θριαμβεύουσα, που φαρδαίνει μέσα στο πιο αγνό φέγγος κι απλώνεται αδιάκοπα όλο και πιο πέρα... Επιδιώκοντας τους σκοπούς του ίδιου του μίσους, την νίκη, δηλαδή την κατάκτηση, την αποπλάνηση ...» [1].

Και ας θυμηθούμε μια βασική εντολή της: «να αγαπάς το πλησίον σαν τον εαυτό σου»: Θα πάρουμε αφελή στάση απέναντι της σαν να την ακούγαμε για πρώτη φορά.

«Τότε - αναφωνεί ο Φρουντ - δεν θα μπορούσαμε να αποφύγουμε ένα αίσθημα έκπληξης. Γιατί να το κάνουμε αυτό; Σε τι θα μας βοηθήσει; Και κυρίως πώς να το κάνουμε; Πώς μας είναι δυνατόν; Η αγάπη μου είναι κάτι πολύτιμο για μένα,  που δεν μπορώ να το σκορπάω. Μου επιβάλλει καθήκοντα που πρέπει να είμαι έτοιμος να τα εκπληρώσω με θυσίες. Για να αγαπώ κάποιον άλλον, πρέπει κατά κάποιο τρόπο να το αξίζει» [2] Αξίζει να τον αγαπώ, αν σε σημαντικούς για μένα τομείς μοιάζει τόσο, ώστε σε αυτόν να μπορώ να αγαπώ τον εαυτό μου. Αξίζει αν είναι τόσο τελειότερος από μένα, ώστε να μπορώ να αγαπώ σε αυτόν το ιδανικό μου για τον ίδιο μου τον εαυτό. Πρέπει να τον αγαπώ αν είναι παιδί του φίλου μου, γιατί ο πόνος του φίλου μου, αν του συμβεί κάτι κακό, θα είναι και δικός μου πόνος, θα πρέπει να τον μοιραστώ. Αλλά αν μου είναι ξένος και δεν μπορεί να με ελκύσει με καμία ιδιαίτερη αξια, με καμία ήδη αποκτημένη σημασία για την αισθηματική μου ζωή, μου ειναι αδύνατον να τον αγαπήσω. Κάνω μάλιστα και μια αδικία, διότι η αγάπη μου θα κριθεί από όλους τους δικούς μου σαν προτίμηση... Είναι αδικία απέναντι τους να τοποθετώ τον ξένο στην ίδια θέση με αυτούς. Αν όμως τον αγαπήσω με εκείνη την γενική αγάπη, απλώς επειδή είναι και αυτός ένα πλάσμα αυτής της γης όπως το έντομο, φοβούμαι πως τότε θα του πέσει μικρό μερίδιο αγάπης [3].



[1] Νιτσε. Γενεαλογία της ηθικής, οι διθυραμβοι του Διόνυσου, μτφρ Αρη Δικταιου.
[2] Σιγκμουντ Φρουντ Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας, μτφ Γιωργος Βαμβαλής, Επικουρος.
[3] Σιγκμουντ Φρουντ Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ''ΑΠΑΤΗΛΗ ΥΠΟΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ'' ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΕΚΕΝ.

Το σχόλιό μας

Οι ιδέες αυτές περί αγάπης φανερώνουν την τραγικότητα της άθεης σκέψης. Έτσι είναι, όπως τα λένε - ΑΝ δεν υπάρχει Θεός, αν ο Χριστός μας κορόιδεψε λέγοντας πως μας οδηγεί στον Πατέρα, αν οι άγιοι είναι μυθοποιημένοι φιλόσοφοι. Τότε κι η αγάπη είναι ένας παραλογισμός. Η αγάπη στον άσωτο, τον εχθρό και τον αμαρτωλό, αυτή η αγάπη, που κάνει και τη διαφορά της χριστιανικής αγάπης από την αγάπη του κόσμου, και χαρίζει το λευκό που ξεχωρίζει.
Αυτή η αγάπη που "ου ζητεί τα εαυτής" (Παύλος) - ενώ η αγάπη που αποδέχεται ο Φρόυντ έχει πάντα κέντρο και κίνητρο τον εαυτό μου / του. Τούτο οφείλεται στο ότι ο Φρόυντ (και ο Νίτσε και γενικά οι νεωτερικοί δυτικοί στοχαστές) θεωρεί φυσιολογική κατάσταση του ανθρώπου την πτώση, δηλ. τον άνθρωπο που βλέπει γύρω του (και μέσα του). Ενώ οι άγιοι διδάσκαλοι του χριστιανισμού θεωρούν φυσιολογική κατάσταση του ανθρώπου την υπέρβαση της πτώσης, δηλ. την αγιότητα, τη θέωση, την οποία γνωρίζουν εμπειρικά, κάποιοι επειδή βρίσκονται σ' αυτήν και άλλοι επειδή την έχουν προσεγγίσει πάρα πολύ - και γι' αυτό μπορούν ν' αγαπήσουν τον άσχετο & τον εχθρό, να παλέψουν τον ψυχολογικό πόλεμο που τους ασκούν οι δικοί τους ότι δήθεν "τους αδικούν", και να μην αναρωτιούνται αν αξίζει ή όχι αγάπη ακόμη και ο "ελάχιστος" που αναφέρει ο Χριστός στο Ματθ. κεφ. 25, στίχ. 31-46. Να οι ιδέες μερικών αγίων για την αγάπη στους εχθρούς, τους αμαρτωλούς, τους "ανάξιους" για αγάπη.


Ο Ρενάν νομίζω, όταν ρωτήθηκε αν πιστεύει στην αθανασία της ψυχής, είχε πει την περίφημη φράση: "Δε βλέπω το λόγο να είναι αθάνατος ο μπακάλης μου". Επίσης, κάποιος κάποτε μου είπε: "Σκέψου πόσοι Μπετόβεν και Αϊνστάιν χάνονται, λόγω της πείνας που σκοτώνει τόσα παιδιά στον Τρίτο Κόσμο". Ένιωσα και νιώθω φρίκη! Δηλαδή μόνο οι Μετόβεν + οι Αϊνστάιν αξίζουν; Να πώς καταξιώνεται στην πνευματική παράδοση της Ορθοδοξίας ο τρελός του χωριού, ο πιο "άχρηστος" μέσα στην κοινότητα.
Εν πάσει περιπτώσει, αν δεχτούμε πως είναι θέμα προτιμήσεων (συζητήσιμο αυτό), προτιμώ τη δική μου πνευματική κληρονομιά (των αγίων της Ορθοδοξίας) παρά τη δυτική, την οποία θεωρώ νοσηρή. Μια πιο αναλυτική χριστιανική τοποθέτηση σε όλα αυτά υπάρχει στα posts μας: Ένας γελοίος Θεός (;) και οι οπαδοί του, εμείς & Ο Καλός Άθεος.
Αξίζει επίσης, για πληρέστερη (κατά τη γνώμη μου) κατανόηση της σκέψης των δυο στοχαστών, μια επίσκεψη στην Εισαγωγή στην Ψυχολογία του αθεϊσμού, του καθηγητή Paul C. Vitz, και ειδικότερα για το Νίστε εδώ & για το Φρόυντ εδώ. Φυσικά, με χριστιανικά κριτήρια, κι αυτοί αξίζουν την αγάπη μου. Αν δεχόμουν τα δικά τους κριτήρια, μάλλον δε θα είχα λόγο να τους αγαπήσω.

7 σχόλια:

Νοσφεράτος είπε...

ωραια..ομως φυσικά ουτε ο Νιτσε ουτε ο Φρουντ λένε Μονο αυτά ...
Βιβλιογραφια
τα περι μνησικακιας του Νιτσε απο το : Η Γενεολογια της Ηθικής ...
τα του Φρουντ απο το ''η Δυσφορια στον Πολιτισμο''...

τωρα περι Μηησικακιας δες και του Μαξ σΕΛΕΡ : ο μΝΗΣΙΚΑΚΟς ΑΝΘΡΩΠΟς ΚΑΙ ΤΟ ΤΟΥ νΙΚΟΥ δΕΜΕΡΤΖΗ θΑΝΟΥ λΙΠΟΒΑΤς : φΘΟΝΟΣ ΚΑΙ μΝΗΣΙΚΑΚΙΑ

ΝΕΚΡΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ είπε...

Ευχαριστώ.
Είναι σαφές ότι η ψυχολογία αναγνωρίζει πως συναισθήματα όπως ο φθόνος και η μνησικακία υπονομεύουν την ψυχική υγεία/ισορροπία του ατόμου. Κανείς επίσης δεν αμφιβάλλει πως η μελέτη του ανθρώπινου ψυχισμού από τη δυτική ψυχολογία είναι βαθιά και σπουδαία - και συγκλίνει σε πολλά σημεία με αντίστοιχες πατερικές θεωρήσεις.
Σημαντική διαφορά: η ψυχολογία επισημαίνει ότι ο φθόνος και η μνησικακία υπονομεύουν την υγεία του ατόμου, ενώ ο χριστιανισμός επισημαίνει πως υπονομεύουν τη σχέση/ενότητά του με το Θεό εν Χριστώ (τα δύο αυτά έχουν εντελώς διαφορετικές συνέπειες).
Άλλη διαφορά: η ψυχολογική θεώρηση σε μεγάλο βαθμό είναι ατομιστική - δε θέλω να έχω αρνητικά συναισθήματα γιατί ΕΓΩ θα έχω πρόβλημα. Η χριστιανική θεώρηση νοιάζεται πάρα πολύ να μην έχει πρόβλημα ο Άλλος.
Και μια τρίτη διαφορά: η απαλλαγή από τα αρνητικά συναισθήματα δε σημαίνει οπωσδήποτε εγκατάσταση της αγάπης, με τη χριστιανική έννοια, που είναι επίσης οδυνηρή, σταυρική και θυσιαστική και "ου ζητεί τα εαυτής".
Αυτές οι σκέψεις πρόχειρα + κατ' αρχάς. Ευχαριστώ για την επικοινωνία και τη βιβλιογραφία.

Νοσφεράτος είπε...

ε για δες και μια παλια συζητηση που ειχα με τον φιλο τον Εξ Παγανο..
(ο απσοπεριτης ειναι ενα μαλλον ανενεργο μπλογκ ..δικο μου επισης ..

http://luciferidis.wordpress.com/2009/08/02/%CE%B3%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%AF-%CE%B5%CE%B4%CE%B9%CF%89%CE%BE%CE%B5-%CE%BF-%CE%B8%CE%B5%CF%8C%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%82-%CF%80%CF%81%CF%89%CF%84%CE%BF%CF%80%CE%BB%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%85/

ΝΕΚΡΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ είπε...

Ώω, υπερευχαριστώ.
Θα ήθελα να προσθέσω πως ο Νίτσε κάνει το λάθος ("λάθος" κατ' εμέ τον ορθόδοξο χριστιανό, βεβαίως) να διακρίνει τους ανθρώπους σε ισχυρούς (και αποδεκτούς) και αδύναμους (και απορριπτέους).
Πρόσφατα ρώτησα κάποιον: "Πιστεύεις πως είναι σωστό ο άνθρωπος να θέλει να γίνει Θεός;". Είπε: "Ναι, γιατί ο Θεός είναι κάτι πολύ δυνατό, άρα ο άνθρωπος θέλει να γίνει πολύ δυνατός = τέλειος".
Αυτή η απάντηση είναι πολύ νιστεϊκή & συνιστά το προπατορικό αμάρτημα, το αιωνίως διαπραττόμενο. Η αντίστοιχη χριστιανική απάντηση: "Ναι, γιατί ο Θεός είναι αγάπη, άρα ο άνθρωπος θέλει & προσπαθεί να γίνει κι αυτός όλος αγάπη".
Θα δω τη συζήτηση. Ευχαριστώ.

Ανώνυμος είπε...

o Aντλερ παντως και η σχολη του που ειχε διαφωνησει με τον Φρουντ, εστιαζε στο κοινωνικο ενδιαφερον που θα πρεπε να αναπτυξει και να προαγει καθε ατομο μεσα του ή στην ανατροφη των παιδιών του. Το κοινωνικο ενδιαφερον ουσιαστικά μεταφραζεται ως η αγαπη. Η ελλειψη κοινωνικου ενδιαφεροντος και ο εγωκεντρισμος καθιστουσε ουσιαστικα αναπηρη την ψυχη και δημιουργουσε διαφορα ψυχοσωματικα προβληματα στο ατομο. Δεν ειναι ολες οι τασεις/σχολες ψυχολογιας φυτωρια εγωκεντρικων τερατων.

ΝΕΚΡΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ είπε...

Α, δεν είπα καθόλου αυτό. Ενδιαφέρον για τον άνθρωπο, λεπτότητα και ευαισθησία εννοείται πως υπάρχουν & στη σύγχρονη επιστήμη, συνυπάρχοντας με τα αρνητικά στοιχεία όπως και σε κάθε τομέα της ζωής.

ΝΕΚΡΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ είπε...

Η φροϊδική ερμηνεία της πτώσης (που φαίνεται στο διάλογο με τον Εξπαγκάνους) είναι καθαρά θεωρητική = υπόθεση, όχι βεβαιότητα.
Εμείς δεν ξέρουμε πώς ήταν ο προπτωτικός άνθρωπος (πριν το προπατορικό αμάρτημα), ξέρουμε όμως πώς είναι ένας άγιος. Η γενιά μας έχει δει αγίους: Πορφύριο, Παΐσιο, Ιάκωβο, Σωφρόνιο του Έσσεξ κ.π.ά.: άνθρωποι σε ενότητα με όλα τα όντα, με θέα ουράνιων καταστάσεων + πλασμάτων & εποπτεία δαιμονικών, θαυματουργοί, υπεράνω χώρου και χρόνου κ.λ.π.
Οι άγιοι είναι η ορατή υπέρβαση της πρώτης, άρα μέσω αυτών μπορούμε ν' αντιληφθούμε πώς πρέπει να ήταν ο προπτωτικός άνθρωπος.
Επίσης, δεν ξέρουμε πώς οι πρωτόπλαστοι διέπραξαν το προπατορικό αμάρτημα, που ήταν (κατά τους αγίους Πατέρες) η επιθυμία να είναι ίσοι Θεώ (=δύναμη) αντί όμοιοι Θεώ (=αγάπη). Ξέρουμε όμως πώς το διαπράττει ο άνθρωπος διαρκώς: από τους "Φαραώ-θεούς" ώς τη γενετική μηχανική και την οικολογική καταστροφή, βλέπουμε την ιστορία της ολέθριας εξάρτησης του ανθρώπου από την ηδονή της εξουσίας.
Ρωτάς αν έγινε η πτώση; Κοίτα γύρω σου. Ρωτάς αν υπήρξε ο παράδεισος; Κοίτα τους αγίους.
Το τραγικό: φλεγόμαστε να μάθουμε λεπτομέρειες για την πτώση κ.τ.λ. (ηδονή της γνώσης = δύναμης), αντί να γίνουμε "προπτωτικοί" = άγιοι... Κουφό;