ΑΝ ΠΕΘΑΝΕΙΣ ΠΡΙΝ ΠΕΘΑΝΕΙΣ, ΔΕ ΘΑ ΠΕΘΑΝΕΙΣ ΟΤΑΝ ΠΕΘΑΝΕΙΣ

(ΠΑΡΟΙΜΙΑ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΜΟΝΑΧΩΝ)

Κυριακή 31 Δεκεμβρίου 2017

Η Γέννηση του Χριστού: Ιστορικά και θεολογικά στοιχεία και οι κατά καιρούς διαστρεβλώσεις τους



Εικ. από εδώ


ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ

Το πρόσωπο του Χριστού στο επίκεντρο αμφισβητήσεων

Η ιστορικότητα του Ιησού Χριστού είναι κάτι αυτονόητο για κάθε Χριστιανό, αλλά και για κάθε καλοπροαίρετο άνθρωπο. Σύμφωνα με τη σαφέστατη μαρτυρία της Αγ. Γραφής, ο Ιησούς είναι ένα ιστορικό πρόσωπο, που γεννήθηκε στην Βηθλεέμ της Ιουδαίας, «επί Καίσαρος Αυγούστου», δίδαξε τον Λαό, έκανε θαύματα, σταυρώθηκε «επί Ποντίου Πιλάτου» και αναστήθηκε «τη τρίτη ημέρα». Αλλά και η επιστημονική έρευνα επιβεβαιώνει, όχι βέβαια όλα, αλλά αρκετά από τα στοιχεία του ιστορικού βίου του Ιησού, τα οποία γνωρίζουμε από τα Ευαγγέλια. Ωστόσο, από χώρους εχθρικούς προς τον Χριστιανισμό, είτε «επιστημονικούς» είτε χώρους ιδεολογικά φορτισμένους, εγείρονται κατά καιρούς αμφισβητήσεις της ιστορικότητας του Χριστού και επιστρατεύονται «επιστημονικά» επιχειρήματα για να «στηρίξουν» τις αμφισβητήσεις αυτές. Η προβολή τέτοιων αμφισβητήσεων από μέσα ενημερώσεως και κάθε είδους έντυπα εντείνεται, συνήθως, όσο πλησιάζουν οι μεγάλες εορτές του Χριστιανισμού, προκειμένου να πεισθεί το ευρύ κοινό ότι τα γεγονότα, που εορτάζει η Εκκλησία, είναι ένας μύθος, που στερείται κάθε ιστορικής βάσης.

Παράλληλα, από άλλους ιδεολογικούς χώρους προβάλλεται η παράδοξη αντίληψη ότι η ιστορικότητα του Ιησού δεν είναι απαραίτητο στοιχείο για την κατανόηση της ουσίας της χριστιανικής πίστης. Πολλοί ισχυρίζονται ότι ο Χριστός δεν ήταν ιστορικό (δηλαδή πραγματικό) πρόσωπο, αλλά μια ιδέα η μια κατάσταση, στην οποία καλείται να φτάσει ο καθένας από μας (η περίφημη «χριστική κατάσταση» των νεοεποχητικών ομάδων). Τέτοιες αντιλήψεις προβάλλονται από νεότερα φιλοσοφικά ρεύματα, από ομάδες και οργανώσεις των ανατολικών θρησκειών και από το κίνημα της Νέας Εποχής. Η έλλειψη γνήσιας Ορθόδοξης κατήχησης έχει ως αποτέλεσμα τέτοιες αντιλήψεις να διαδίδονται ευρύτερα και να γίνονται αποδεκτές ακόμη κι από Χριστιανούς! Στα πλαίσια αυτά τα ιστορικά στοιχεία, που περιέχουν τα Ευαγγέλια, κατανοούνται ως αλληγορίες και σύμβολα, η δε αυθαιρεσία στην ερμηνεία της Αγ. Γραφής (το να ερμηνεύει καθένας όπως νομίζει, προσδίδοντας τις πιο παράδοξες και αντιφατικές αντιλήψεις) γνωρίζει την αποκορύφωσή της. 


Έτσι στα νεότερα χρόνια ο γερμανός φιλόσοφος Hegel (1770-1831) ισχυρίστηκε ότι, εκείνο που έχει σημασία δεν είναι το ιστορικό πρόσωπο του Χριστού, αλλά η συνδεδεμένη με αυτό ιδέα. Ιστορικά μπορεί να πιστεύει καθένας ό,τι θέλει, όμως, το μόνο που έχει σημασία είναι η ιδέα. Το ίδιο πίστευε και ο Schelling (1775-1854), ενώ μαθητές του Hegel και φιλόσοφοι, όπως οι Schopenhauer (1788-1860), Bruno Bauer (1809-1882) κ.α., αμφισβήτησαν σαφέστερα την ιστορικότητα του Ιησού η την ερμήνευσαν συμβολικά. Δυστυχώς, και γνωστοί προτεστάντες θεολόγοι περί τον R. Bultmann (1884-1976) προέβαλαν την ανάγκη «απομύθευσης» των Ευαγγελίων και της Κ. Διαθήκης γενικά, εισάγοντας μεταξύ άλλων τη διάκριση μεταξύ «ιστορικού Ιησού» και «Χριστού της πίστεως».

Τέλος, επειδή κάθε σταθμός της ζωής του Χριστού έχει και θεολογικό περιεχόμενο, αιρέσεις προτεσταντικών κατά κανόνα καταβολών, αμφισβήτησαν το νόημα των χριστιανικών εορτών. Για παράδειγμα, οι γνωστοί Μάρτυρες του Ιεχωβά ισχυρίζονται ότι «οι εορτές γενικώς και ειδικά αυτή της Γεννήσεως του Κυρίου, δεν είναι αυτό που φαίνεται, αλλά έχει (και έχουν οι εορτές), μια παγανιστική, μη χριστιανική προέλευση, και μάλιστα συχνά συνοδεύονται από ελευθεριάζουσες πράξεις και δραστηριότητες, όπως είναι η οινοποσία, η μέθη, η πορνεία και άλλα» (Τα πάντα δοκιμάζετε, σ. 241). Τονίζουν ότι εορτές δεν μνημονεύονται στην Αγ. Γραφή, παρά μόνο κάτω από αρνητικές περιστάσεις, όπου πάντοτε θανατώνεται κάποιος, όπως τα γενέθλια του Ηρώδη, όπου θανατώθηκε ο άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής. Τέλος, για την εορτή των Χριστουγέννων προβάλλεται το επιχείρημα ότι ο Χριστός δεν γεννήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου, άρα δεν έχει νόημα να εορτάζουμε αυτή την ημερομηνία, που συνδέεται άλλωστε με την αρχαία λατρεία του ήλιου.

Επειδή στο θέμα της ιστορικότητας του Ιησού Χριστού με βάση τα δεδομένα της επιστήμης έχουμε ασχοληθεί σε προηγούμενα τεύχη του εντύπου μας (41, 59), στο τεύχος αυτό θα ασχοληθούμε με τη σημασία της ιστορικότητας του Κυρίου για τη χριστιανική πίστη, όπως προβάλλεται στην Καινή Διαθήκη, και ιδιαίτερα με κάποια ιστορικά και θεολογικά ζητήματα, που συνδέονται με το γεγονός της Γεννήσεως του Χριστού.



Η Γέννηση ως ιστορικό γεγονός

Στην Καινή Διαθήκη απουσιάζει εντελώς η αντίληψη ότι ο Ιησούς Χριστός είναι μια ιδέα η ότι η Γέννησή Του είναι ενσάρκωση μιας ιδέας. Αντίθετα, προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι είναι συγκεκριμένο ιστορικό πρόσωπο, που γεννήθηκε και έζησε σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο και συνδέεται με άλλα ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα της εποχής του. Για να τονίσουν αυτό ακριβώς οι ιεροί Ευαγγελιστές παραθέτουν γενεαλογίες της καταγωγής του Ιησού, δηλ. αλυσίδες διαδοχικών γεννήσεων, από τις οποίες καταδεικνύεται η καταγωγή του, ως ανθρώπου, από το «γένος» Δαβίδ και Αβραάμ (Ματθ. 1,1-16, Λουκ. 3,24-38). Οι Ευαγγελιστές επισημαίνουν ότι η Γέννηση του Ιησού είχε προφητευθεί από μεγάλους Προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης πριν από πολλούς αιώνες και ήταν κάτι αναμενόμενο. 


Η πρώτη σχετική «προφητεία» δίδεται από τον ίδιο τον Θεό αμέσως μετά την πτώση των Πρωτοπλάστων, σύμφωνα με την οποία «το σπέρμα της γυναικός» (Εκείνος που θα γεννηθεί από μια γυναίκα) θα συντρίψει την κεφαλή του «όφεως» – διαβόλου (Γεν. 3,15). Οι μεγάλοι Προφήτες είχαν δεί συγκεκριμένα γεγονότα, συνδεόμενα με τη Γέννηση: ότι ο Χριστός θα γεννηθεί από παρθένο (Ησ. 7,14), θα καλείται Εμμανουήλ, δηλ. Θεός (Ησ. 7,14), θα γεννηθεί στη Βηθλεέμ (Μιχ. 5,2), θα ονομασθεί Ναζωραίος (Ματθ. 2,23). Είχαν δεί επίσης την προσκύνηση των Μάγων (Ψαλμ. 71,10-11, Ησ. 60,6), την επιστροφή από την Αίγυπτο (Ωσ. 11,1), τον θρήνο για τη σφαγή των νηπίων (Ιερ. 38,15).

Τονίζοντας την ιστορική Γέννηση και καταγωγή του Ιησού, οι Ευαγγελιστές δεν αρνούνται την προύπαρξή Του ως Θεού, ούτε πιστεύουν ότι άρχισε να υπάρχει, όταν γεννήθηκε από την Παρθένο Μαρία. Αντίθετα, τονίζουν ότι προϋπήρχε ως Θεός (ως Υιος του Θεού), και, «ότε ήλθε το πλήρωμα του χρόνου», έγινε ανθρωπος για τη σωτηρία μας (Γαλ. 4,4), χωρίς, βέβαια, να πάψει να είναι και Θεός. Ό,τι άρχισε να υπάρχει με τη Γέννηση του Χριστού ήταν η ανθρώπινη φύση Του, την οποία «προσέλαβε» από την Παρθένο Μαρία, δεδομένου ότι ο Χριστός ένωσε στο πρόσωπό Του, κατά παράδοξο για μας τρόπο, δύο τέλειες φύσεις, τη θεία και την ανθρώπινη. 


Η Κ. Διαθήκη τονίζει ακριβώς ότι η ανθρώπινη φύση του Χριστού είναι ιστορική, πραγματική, όμοια με τη δική μας, δηλ. ο Χριστός δεν ήλθε στον κόσμο «κατά δόκησιν», δηλ. δεν νομίσαμε ότι έγινε άνθρωπος, αλλά έγινε όντως άνθρωπος. Όταν ο Ευαγγελιστής Ιωάννης λέει ότι «ο Λόγος σαρξ εγένετο» (Ιω. 1,14) δεν εννοεί ότι σαρκώθηκε κάποιος αφηρημένος λόγος η ίδέα, κατά το παράδειγμα φιλοσοφικών και θρησκευτικών συστημάτων της εποχής του, αλλ’ ότι σαρκώθηκε ο ενυπόστατος Λόγος του Θεού, Αυτός που αποτελεί ιδιαίτερη υπόσταση, που έχει ξεχωριστή ύπαρξη. Αυτός ο Λόγος, που ταυτίζεται με τον «μονογενή υιόν, τον όντα εις τον κόλπον του πατρός» (Ιω. 1,18), προϋπήρχε κάθε δημιουργίας του Θεού αιωνίως («εν αρχή ην ο Λόγος», Ιω. 1,1) και είναι Θεός («και Θεός ην ο Λόγος», Ιω. 1,1), όπως ακριβώς και ο Πατήρ Του.

Εντάσσοντας τη Γέννηση στο τοπικό και χρονικό της πλαίσιο, οι ιεροί Ευαγγελιστές τονίζουν ότι ο Ιησούς Χριστός γεννήθηκε στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας (Ματθ. 2,1), την εποχή που βασίλευε εκεί ο Ηρώδης (Ματθ. 2,1), όταν ηγεμόνας της Συρίας ήταν ο Κυρήνιος (Λουκ. 2,2) επί Ρωμαίου αυτοκράτορος «Καίσαρος Αυγούστου» (Λουκ. 2,1) και μάλιστα με αφορμή γενική απογραφή, που ο ίδιος είχε διατάξει, για ολόκληρη την αυτοκρατορία («απογράφεσθαι πάσαν την οικουμένην, Λουκ. 2,1), απογραφή, που ήταν η πρώτη της ηγεμονίας του Κυρηνίου στη Συρία (Λουκ. 2,2). 


Τα παραπάνω πρόσωπα και γεγονότα είναι ιστορικά. Ο Οκταβιανός Αύγουστος ήταν αυτοκράτορας μεταξύ των ετών 31 π.Χ και 14 μ.Χ. Ο Ηρώδης «ο Μέγας» ήταν βασιλιάς στην Ιουδαία (υποτελής στη Ρώμη) στο διάστημα 37 π.Χ – 4 π.Χ. Ο βίαιος χαρακτήρας του επιβεβαιώνεται από εξωβιβλικές πηγές. Είχε διαδοχικά δέκα συζύγους και απέκτησε πολλά παιδιά, αρκετά από τα οποία φονεύθηκαν με εντολή του. Κάποτε εκτέλεσε 45 από τα 70 μέλη του Μεγάλου Συνεδρίου των Ιουδαίων, δηλ. όλη σχεδόν την πνευματική, οικονομική και πολιτική αριστοκρατία των Εβραίων (Σ. Αγουρίδη, Ιστορία των χρόνων της Κ. Διαθήκης, Θεσ/νίκη 1983, σ. 266). Όποιος γνωρίζει «πόσα μέλη της οικογένειάς του, και ιδίως πόσα παιδιά του εξόντωσε ο Ηρώδης, δεν εκπλήσεται για την ευαγγελική αφήγηση περί της σφαγής νών νηπίων στη Βηθλεέμ» (αυτόθι, σ. 268). Η ηγεμονία του Κυρηνίου επιβεβαιώνεται από τον Ιουδαίο ιστορικό Ιώσηπο (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, XVIII, 1-2), ενώ για την τακτική των συχνών απογραφών στην αυτοκρατορία μαρτυρούν πολλές εξωβιβλικές πηγές.

Με βάση αυτά και άλλα δεδομένα, μπορεί να υπολογισθεί με σχετική ακρίβεια το έτος της Γεννήσεως του Ιησού Χριστού. Η πιο γνωστή απόπειρα στο παρελθόν, στην οποία βασίζεται το ισχύον χρονολογικό σύστημα, έγινε από τον μοναχό Διονύσιο τον Μικρό στη Ρώμη το 562 μ.Χ. Μέχρι τότε ίσχυαν άλλα χρονολογικά συστήματα. Με την επικράτηση, όμως, του Χριστιανισμού και με βάση την πεποίθηση ότι το πρόσωπο του Ιησού τέμνει την ιστορία του κόσμου σε προ Χριστού και μετά Χριστόν εποχή, έπρεπε να ισχύσει ένα χρονολογικό σύστημα με αφετηρία ακριβώς το γεγονός της Γεννήσεως του Χριστού. Σήμερα γνωρίζουμε ότι οι υπολογισμοί του Διονυσίου με τα δεδομένα της τότε εποχής είναι εσφαλμένοι και ότι, σύμφωνα με σύγχρονους και ακριβέστερους υπολογισμούς, ο ακριβής χρόνος της Γεννήσεως του Χριστού τοποθετείται λίγο πριν το έτος 4 π.Χ.


 

Ο αστέρας της Γεννήσεως και η προσκύνηση των Μάγων

Το γεγονός της Γεννήσεως του Χριστού, όπως περιγράφεται στα ιερά Ευαγγέλια, συνοδεύθηκε από υπερφυσικά σημεία, όπως η δοξολογία των Αγγέλων, ο αγγελικός ύμνος («Δόξα εν υψίστοις Θεώ»), η εμφάνιση του Αγγέλου στους Ποιμένες, η «δόξα Κυρίου» που περιέλαμψε τους Ποιμένες της Βηθλεέμ, ο αστέρας που οδήγησε τους Μάγους στο Βρέφος, η προσκύνηση των Μάγων. Θα ήταν παράδοξο να αναμένουμε από την επιστημονική έρευνα να επιβεβαιώσει τέτοια γεγονότα, τα οποία ούτως η άλλως υπερβαίνουν τα όρια του φυσικού. Όμως, από χώρους εχθρικούς στον Χριστιανισμό και περιβελημένους επιστημονικό μανδύα, επιχειρήθηκε να εξηγηθούν κάποια από τα γεγονότα αυτά ως φυσικά, με σκοπό να απογυμνωθεί το γεγονός της Γεννήσεως του Κυρίου από κάθε υπερφυσικό περιεχόμενο.

Έτσι κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι το άστρο, που οδήγησε τους Μάγους, ήταν ένα φυσικό φαινόμενο της εποχής, δηλαδή «σύνοδος πλανητών», είτε Δία και Κρόνου, είτε Δία και Αφροδίτης, που απλώς συνέπεσε τη χρονική εκείνη στιγμή και ήταν ορατή ως αρκετά φωτεινότερο από τα υπόλοιπα άστρο. Τέτοιες ερμηνείες, εκτός του ότι δεν είναι γενικά αποδεκτές επιστημονικώς, δεν ερμηνεύουν το φαινόμενο, που περιγράφει η Βίβλος, και προκαλούν εύλογα ερωτήματα όπως: Πως η «σύνοδος» αυτή οδηγούσε ανθρώπους σε τόσο μεγάλες αποστάσεις; Πώς εξαφανίσθηκε και επανεφανίσθηκε, όταν οι Μάγοι έφθασαν στον Ηρώδη; Πόσο χρόνο διήρκεσε αυτή η «σύνοδος»; 


Από το βιβλικό κείμενο εξάγεται ότι δύο ολόκληρα χρόνια ταξίδευαν οι Μάγοι για να φθάσουν στο Βρέφος, οδηγούμενοι από τον αστέρα. Έτσι υπολόγισε («ηκρίβωσε») τον χρόνο ο Ηρώδης (Ματθ. 2,7) και διέταξε τη σφαγή των Νηπίων της Βηθλεέμ «από διετούς και κατωτέρω» (2,16). Είναι χαρακτηριστικό ότι η προσκύνηση των Μάγων, κατά το ιερό κείμενο, δεν έγινε στο Σπήλαιο της Βηθλεέμ, αλλά «εις την οικίαν», όπου διέμενε «το παιδίον μετά Μαρίας της μητρός αυτού» (2, 11). Ισως η ερμηνεία του αγίου Θεοφυλάκτου ότι ο αστέρας ήταν «αγγελική δύναμις» (Άγγελος), που οδηγούσε του Μάγους, είναι πολύ πιο λογική από «επιστημονικές» θεωρίες, όπως οι παραπάνω.

Η καθιέρωση της εορτής των Χριστουγέννων

Είναι αληθές ότι η Βιβλική Παράδοση δεν διέσωσε την ακριβή ημερομηνία της Γεννήσεως του Χριστού. Τα ιερά κείμενα δεν παρέχουν καμμιά ασφαλή πληροφορία για την εποχή της Γεννήσεως. Η εινόνα των Χριστουγέννων που έχουμε στον νού μας, με τα χιόνια και το ψύχος, είναι μεταγενέστερης δυτικής προέλευσης και δεν στηρίζεται στα κείμενα. Το Σπήλαιο ήταν μάλλον πρόχειρο κατάλυμα της Θεοτόκου και του Ιωσήφ και όχι χώρος προστασίας από το κρύο. Κατά τον ίδιο τρόπο, η Φάτνη χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εναποθέσεως του Βρέφους («κούνια») και όχι ως θερμαντικό μέσο. Πουθενά δεν αναφέρεται χιονόπτωση, βροχή, κακοκαιρία, ψύχος, φαινόμενα άλλωστε πολύ σπάνια για την περιοχή. Η αναφορά σε «ποιμένας … αγραυλούντας και φυλάσσοντας φυλακάς της νυκτός» (Λουκ. 2,8) μάλλον παραπέμπει σε άλλη εποχή. Προσπάθειες χρονολογήσεως με βάση τη σύλληψη του Προδρόμου και την εφημερία του Ζαχαρία στον Ναό δεν έχουν οδηγήσει ασφαλή συμπεράσματα. Ουσιαστικά, η ακριβής ημερομηνία της Γεννήσεως παραμένει άγνωστη.

Αυτό, όμως, δεν εμπόδισε την Εκκλησία να καθιερώσει μια μέρα τιμής για το μεγάλο αυτό γεγονός, αφού σημασία έχει η τιμή του γεγονότος κι όχι η ακριβής ημερομηνία του. Οι πρώτες αναφορές στον εορτασμό της Γεννήσεως υπάρχουν σε κείμενα του πάπα Τελεσφόρου (125-136), σύμφωνα με κάποιους ερευνητές (Ν. Ιωαννίδη «Η εορτή Χριστουγέννων – Θεοφανείων», στο Το Χριστιανικόν Εορτολόγιον, Αθήναι 2007, σ. 132). Σαφέστερες πληροφορίες παρέχουν κείμενα του 3ου μ.Χ. αι., χωρίς αυτό να σημαίνει ότι νωρίτερα η Εκκλησία δεν τιμούσε το γεγονός, περ’ ότι οι συνθήκες της εποχής καθιστούσαν προβληματικό κάθε εορτασμό, λόγω π.χ. των διωγμών του Χριστιανισμού. Είναι ιστορικά βέβαιο, ότι στην Ανατολή τον 3ο μ.Χ. αι. η Γέννηση εορταζόταν μαζί με τη Βάπτιση του Χριστού στις 6 Ιανουαρίου, με το κοινό όνομα «Θεοφάνεια», ως εορτές φανερώσεως του Θεού στον κόσμο. Άλλωστε, η προσωνυμία «Θεοφάνεια» προσιδιάζει περισσότερο στη Γέννηση παρά στη Βάπτιση, γιατί τότε «Θεός εφανερώθη εν σαρκί» (Α’ Τιμ. 3,16). 


Στη Δύση η Γέννηση εορταζόταν στις 25 Δεκεμβρίου, ημέρα που οι εθνικοί λάτρευαν τον φυσικό ήλιο. Ο λόγος του εορτασμού της Γεννήσεως τη μέρα αυτή είναι προφανής: οι Χριστιανοί ήθελαν να διακηρύξουν σε κάθε κατεύθυνση ότι ο κτιστός ήλιος δεν έχει καμμία θεία ιδιότητα και είναι απλώς δημιούργημα του αληθινού Ηλίου της Δικαιοσύνης. Σαφείς αναφορές στην ιδιότητα του Χριστού ως Ηλίου της Δικαιοσύνης υπάρχουν μέχρι σήμερα στην υμνολογία των Χριστουγέννων. Σιγά – σιγά επικράτησε και στην Ανατολή ο εορτασμός της Γεννήσεως στις 25 Δεκεμβρίου. Αυτό έγινε τον 4ο μ.χ. αι., με τη συμβολή των Πατέρων της Εκκλησίας Βασιλείου του Μεγάλου και Γρηγορίου του Θεολόγου.

Πρέπει να σημειωθεί, ότι ο εορτασμός των μεγάλων εορτών, με αφορμή σταθμούς της ζωής του Χριστού, είναι απόλυτα σύμφωνος με το γράμμα και το πνεύμα της Αγ. Γραφής. Στην Παλαιά Διαθήκη εορτάζονται γεγονότα θαυμαστής σωτηρίας του Λαού του Θεού. Ο ίδιος ο Κύριος προέτρεψε τους Μαθητές να επιτελούν την «ανάμνησιν» του Πάθους Του (Λουκ. 22,19-20). Κατά το παράδειγμα της «αναμνήσεως» του Πάθους και της Αναστάσεως του Χριστού, καθιερώθηκαν οι μεγάλες Δεσποτικές εορτές. Για τη Γέννηση είναι σαφής η μαρτυρία της Κ. Διαθήκης ότι και οι Άγγελοι ανύμνησαν το γεγονός, δοξολογούντες τον Θεό και ψάλλοντες «δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη» (Λουκ. 2,13-14). Αυτό επέδρασε προφανώς καταλυτικά στην πρώϊμη καθιέρωση του εορτασμού της Γεννήσεως του Χριστού από την αρχαία Εκκλησία.



Το θεολογικό νόημα της Γεννήσεως

Η Γέννηση του Χριστού εκτός από ιστορικό γεγονός είναι «το μέγα της ευσεβείας μυστήριον» (Α’ Τιμ. 3,16), το μεγάλο μυστήριο, που πρέπει να σεβόμεθα. Ποιο ακριβώς είναι το μυστήριο αυτό; Είναι το γεγονός ότι «Θεός εφανερώθη εν σαρκί» (Α’ Τιμ. 3,16), το ότι ο Θεός έγινε άνθρωπος. Μυστήριο «χρόνοις αιωνίοις σεσιγημένον, φανερωθέν δε νυν» (Ρωμ. 16,25). Είναι ουσιαστικά το μυστήριο της σωτηρίας μας, το οποίο διακονεί και ενεργεί ο ίδιος ο Υίός του Θεού, ο Οποίος έγινε άνθρωπος ακριβώς για να σώσει ολόκληρο το ανθρώπινο γένος από τη «δουλεία του εχθρού». Με την έλευσή Του στον κόσμο ο Υιος του Θεού ενώνεται μαζί μας και μας σώζει: αφ’ ενός μεν η ανθρώπινη φύση ενώνεται με τη θεία στο πρόσωπο του Χριστού, αφ’ ετέρου δε καθένας από μας ενώνεται με τον Χριστό κοινωνώντας το Σώμα και το Αίμα Του. Κατά τη σαφή διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας «ό,τι ενώνεται με τον Χριστό, εκείνο και σώζεται» και «εκτός του Χριστού δεν υπάρχει σωτηρία.

Είναι, λοιπόν, δυνατό να μην χαιρόμεθα και να μην πανηγυρίζουμε για την έλευση του Χριστού στον κόσμο; Είναι δυνατό να αδιαφορούμε μπροστά στο μεγάλο γεγονός, στο οποίο βασίζεται η σωτηρία μας; Μόνο όσοι δεν έχουν την παραμικρή αίσθηση η αντίληψη του μυστηρίου της σωτηρίας, του «χρόνοις αιωνίοις σεσιγημένου», μπορεί να υιοθετούν μια τέτοια στάση. Αν οι Άγγελοι του ουρανού πανηγυρίζουν και ψάλλουν ύμνους για τη δική μας σωτηρία, για την «ειρήνην» και «ευδοκίαν» που ήλθε στον κόσμο («και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία», Λουκ. 2,14), τι πρέπει να κάνουμε εμείς; Να γιατί η Ορθόδοξη Εκκλησία πανηγυρίζει τη Γέννηση του Χριστού, ως γεγονός παραπλήσιο με αυτό της Αναστάσεως. Να γιατί η υμνολογία της αποτελεί έκρηξη χαράς για τη σωτηρία, που ήλθε στον κόσμο. Να γιατί ψάλλει μαζί με τους Αγγέλους: «Χριστός γεννάται, δοξάσατε· Χριστός εξ ουρανών, απαντήσατε· Χριστός επί γης, υψώθητε».

Πηγή: Έντυπο «Ορθοδοξία και αίρεσις» της Ιεράς Μητροπόλεως Μαντινείας και Κυνουρίας, τεύχ. 71, Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2010. 


Παρακαλώ, δείτε επίσης:

Πίστη και αθεΐα (μονομαχούν τα Χριστούγεννα), του π. Θεμιστοκλή Μουρτζανού
Ιστορικά άρθρα σχετικά με τη Γέννηση του Χριστού

Ο χρόνος συγγραφής & η αξιοπιστία των τεσσάρων Ευαγγελίων & των Πράξεων των Αποστόλων
Εξωχριστιανικές ιστορικές μαρτυρίες τού 1ου και τού 2ου αιώνα για τον Χριστό
Ιησούς Χριστός και μυθικά αρχέτυπα

Η συγκλονιστική ιστορία της οσίας Μελάνης της Ρωμαίας, της Φιλανθρώπου & Ασκήτριας (31 Δεκ.)



Eικ. από εδώ

Ρωμιοσύνη

Απολυτίκιο ήχος δ΄
«Ἐν σοὶ μῆτερ ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα,
λαβοῦσα γὰρ τὸ σταυρὸ ἠκολούθησας τὸ Χριστὸ
καὶ πράττουσα ἐδίδασκες.
Ὑπερορᾶν μὲν σαρκὸς παρέρχεται γάρ,
ἐπιμελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγματος ἀθανάτου,
διὸ καὶ μετ’ ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὁσία Μελάνη, τὸ πνεῦμα σου».

Η Αγία Μελάνη γεννήθηκε στη Ρώμη το 338 μ.Χ. Οι γονείς της ήταν εύποροι και επιφανείς. Ωστόσο ήταν ευσεβείς και πορεύονταν εν Χριστώ. Η Αγία από νεαρή ηλικία δεν επιθυμούσε το γάμο, αλλά οι γονείς της, που επιθυμούσαν να αποκτήσουν διάδοχο, την πάντρεψαν στην ηλικία των δεκατεσσάρων ετών με το δεκαεπτάχρονο Απελλιανό ["Ν": ή Πινιανό, όπως θα δούμε παρακάτω], γόνο επιφανούς οικογένειας.
Μετά το γάμο της η Αγία παρακαλούσε το σύζυγό της να την αφήσει να διατηρήσει την παρθενία της, δίνοντας ως αντάλλαγμα όλη την περιουσία της. Όμως ο Απελλιανός επιθυμούσε διάδοχο και έτσι λίγο αργότερα απέκτησαν θυγατέρα. Η Αγία Μελάνη και μετά από αυτό ζούσε ασκητική ζωή. Η άσκησή της τόσο σωματική, όσο και πνευματική, γινόταν ολοένα και μεγαλύτερη.

Ξημέρωνε η γιορτή του Αγίου Λαυρεντίου και καθώς ο όρθρος έληγε, εκείνη συνέχιζε γονυκλινής την προσευχή που έκανε όλη τη νύχτα. Ούτε οι πόνοι της γέννας ήταν ικανοί να τη σταματήσουν. Τότε η Αγία γέννησε βιαίως ένα αγόρι που λίγο αργότερα πέθανε ["Ν": Έφταιγαν οι μετάνοιες (γονυκλισίες) της αγίας γι' αυτό; Δεν το ξέρουμε. Ακόμη κι αν ήταν έτσι, κι αν έφταιγε για το θάνατό του, ασφαλώς δεν το έκανε επίτηδες και δεν το λυπόμαστε εμείς περισσότερο από την ίδια. Δεν είμαστε οι δικαστές της]. Όταν το έμαθε αυτό ο Απελλιανός θορυβήθηκε και η Αγία θεώρησε ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή να του ζητήσει να ζήσουν πνευματική ζωή. Ο δε θάνατος της κόρης τους που ακολούθησε, έπεισε τελικά τον Απελλιανό να συμπορευθεί πνευματικά με την Αγία Μελάνη. 

Εικ. από εδώ (μπείτε)

Οι δύο νέοι σκέφτονταν να φύγουν από τη Ρώμη. Πράγματι μετά από θείο σημάδι, η Αγία Μελάνη σε ηλικία είκοσι τεσσάρων ετών και ο Απελλιανός σε ηλικία είκοσι επτά ετών έφυγαν από τη Ρώμη. Εκεί άσκησαν σπουδαίο φιλανθρωπικό έργο, προσφέροντας χρήματα σε απόρους και κατατρεγμένους. Δώρισαν όλη την περιουσία τους κρατώντας μόνο την ελπίδα στο Θεό. Ο πονηρός όμως έκανε τη επέμβασή του, μέσω του αδερφού του Απελλιανού, Σευήρου, ο οποίος προσπάθησε να αποσπάσει την περιουσία του αδερφού του. Μάλιστα εξαγόρασε τους δούλους του Απελλιανού για να ψευδορκήσουν για την περιουσία. Ωστόσο η θεία χάρη τους έδινε δύναμη να συνεχίσουν. Η φήμη τους έφτασε μέχρι τη Βασίλισσα Βερίνα, η οποία ζήτησε να τους δει. Η Αγία Μελάνη ακολουθώντας το νόμο του Παύλου, όπου θέλει τις γυναίκες με καλυμμένο το κεφάλι, παρουσιάστηκε έτσι στη Βασίλισσα. Η Βασίλισσα θαύμασε το ήθος τους και τους έδωσε την υπόσχεση ότι θα αποκαταστήσει την αδικία εις βάρους τους από το Σευήρο. Και πράγματι έγιναν κύριοι της περιουσίας τους σε διάφορες περιοχές, όπως τη Σικελία, Ισπανία και Βρετανία, την οποία και μοίρασαν στους φτωχούς.

Όταν έφυγαν από τη Ρώμη, ο φιλάργυρος Έπαρχος άρπαξε όση περιουσία τους είχε απομείνει. Τότε η οργή του Θεού ξέσπασε πάνω του. Ο λαός τον δολοφόνησε και οι βάρβαροι λεηλάτησαν την περιοχή του. Πηγαίνοντας στην Καρχηδόνα, ο Θεός οδήγησε το πλοίο σε ένα νησί, όπου βάρβαροι κρατούσαν αιχμαλώτους τα γυναικόπαιδα ζητώντας λύτρα. Αφού τους ελευθέρωσαν,

δίνοντας περισσότερα λύτρα από αυτά που ζητούσαν οι βάρβαροι πήγαν στην Καρχηδόνα. Εκεί στην πόλη Θαγαστή έφτιαξε δύο Μοναστήρια, για άνδρες και γυναίκες, όπου έζησε η Αγία Μελάνη με πραγματική εγκράτεια, υποταγή και αυστηρή νηστεία.

Η Αγία ήταν ταχυγράφος και καλλιγράφος, όταν κουραζόταν το χέρι της διάβαζε και όταν κουράζονταν τα μάτια της άκουγε λόγια ευάρεστα. Νουθετούσε τις αδερφές να προσεύχονται και να φροντίζουν όχι μόνο το σώμα, αλλά και την ψυχή, να έχουν θείο φόβο και σεβασμό. Κοιμόταν λίγο και διάβαζε την Αγία Γραφή ολόκληρη τρεις φορές το έτος. Έφτιαξε και μια κιβωτό ξύλινη και στενή στην οποία έμενε και από μια μικρή θυρίδα άφησε να βγαίνουν οι λόγοι της.

Η μητέρα της ήταν συνοδοιπόρος της και δόξαζε το Θεό που γέννησε τέτοια κόρη. Μετά από επτά χρόνια επισκέφθηκαν μαζί τα Ιεροσόλυμα. Εκεί η Αγία προσκύνησε τα Ιερά Προσκυνήματα και κάθε μέρα κλεινόταν στον Πανάγιο Τάφο προσευχόμενη, μέχρι τη δοξολογία. Με τα λίγα χρήματα που της είχαν απομείνει έκτισε κελί για τη γερόντισσα μητέρα της στο Όρος των Ελαιών.

Μετέβη και στην Αλεξάνδρεια και αφού συνάντησαν εξέχοντα πνευματικά πρόσωπα, πλήρεις αγαθών και εμπειριών επέστρεψαν στα Ιεροσόλυμα. Έμεινε κοντά στη μητέρα της στο Όρος των Ελαιών, μη δεχόμενη να δει κανέναν παρά μόνο τον Απελλιανό, τη μητέρα της και την ανιψιά της μια φορά την εβδομάδα. Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα πέθανε η μητέρα της. Η φήμη της Αγίας έγινε γνωστή παντού και πολλές θέλησαν να φοιτήσουν στη μοναχική ζωή δίπλα της, όχι μόνο ευσεβείς αλλά και άνομες γυναίκες. Στη μοναχική της πορεία αρνιόταν να γίνει Ηγουμένη. 



Λίγο αργότερα πεθαίνει ο Απελλιανός και τότε αποφάσισε η Αγία να φτιάξει ανδρικό Μοναστήρι. Παρά το γεγονός ότι δεν είχε χρήματα, αυτά βρέθηκαν από έναν πλούσιο άρχοντα και οικοδομήθηκε το Μοναστήρι. Μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη ύστερα από πρόσκληση του θείου της Βολοσιανού, Επάρχου στη Ρώμη. Εκεί, πριν επισκεφθεί τη Βασίλισσα Ευδοκία, έμεινε το βράδυ στον Ιερό Ναό της Αγίας Ευφημίας, όπου ένιωσε Θεία ευωδία και κατάλαβε ότι ήταν θέλημα Θεού η επίσκεψή της εκεί. Έμεινε σε κάποιον ευσεβή Χριστιανό, το Λούσο.

Ταυτόχρονα η Αγία πολέμησε την αίρεση του Νεστορίου [δηλ. την άποψη ότι ο Χριστός ήταν κοινός άνθρωπος, μέσα στον οποίο είχε μπει ο Θεός Λόγος (το 2ο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος), και όχι ο ίδιος ο Θεός Λόγος (ο Υιός του Θεού) που έγινε άνθρωπος] και επανέφερε την πίστη σε πολλούς. Ο πονηρός και πάλι θέλησε να την απειλήσει. Μεταμορφωμένος σε άνδρα με μαύρα ρούχα προσπάθησε να αλλάξει την ψυχή των πιστών και του βασιλιά. Απείλησε την Αγία με μαρτυρικό θάνατο. Η Αγία Μελάνη επικαλούνταν το όνομα του Κυρίου, του ανέφερε την παρουσία του πονηρού και τότε την έπιασαν δυνατοί πόνοι στο ισχίο. Έξι μέρες πονούσε η Αγία και την έβδομη σηκώθηκε ακούγοντας ότι ο θείος της πεθαίνει. Μετέβη αμέσως στην Κωνσταντινούπολη, προκειμένου να τον βοηθήσει να βαπτιστεί πριν την κοίμησή του. Ο Βολοσιανός έκανε τεράστια προσπάθεια να μη χάσει την ψυχή του μέχρι να βαπτιστεί. Μετά τη βάπτισή του, κοιμήθηκε αφού κοινώνησε των αχράντων μυστηρίων και η Αγία έγινε καλά. 


Μικρογραφία από το Μηνολόγιον του Βασιλείου Β΄ (από εδώ)

Μετά από αυτά τα γεγονότα η Αγία επιθύμησε την ησυχία των Αγίων Τόπων. Στα Ιεροσόλυμα της γεννήθηκε η επιθυμία να οικοδομήσει και άλλο Μοναστήρι εκεί όπου ο Κύριος μίλησε καθώς πορευόταν στο Θείο Πάθος. Εκεί έφτιαξε Εκκλησία. Η Αυτοκράτειρα Ευδοκία, η οποία είχε ακούσει τα λόγια της Αγίας στο Βυζάντιο, παρευρέθη στα εγκαίνια της Εκκλησίας. Και πάλι ο πονηρός παρουσιάστηκε, αυτή τη φορά προκαλώντας αφόρητους πόνους στο πόδι της Αυτοκράτειρας. Όμως η Αγία Μελάνη με την προσευχή της τη θεράπευσε. Η Αγία έκανε πολλά θαύματα.

Το θάνατό της τον προείδε. Πλησίαζαν τα Χριστούγεννα και επισκέφθηκε τους Αγίους Τόπους, πέρα της Ιερουσαλήμ, τη Βηθλεέμ και τη Γαλιλαία. Την ημέρα των Χριστουγέννων προσκύνησε το Άγιο σπήλαιο και είπε στην ανιψιά της ότι δεν θα περπατήσει ξανά μαζί της. Αφού πέρασε όλη τη νύχτα στο Άγιο σπήλαιο φτάνει στο Ιερό του Πρωτομάρτυρα Στέφανου και με το βιβλίο στο χέρι διάβαζε το μαρτύριό του. Έπειτα απευθύνθηκε στις αδελφές λέγοντάς τους ότι δεν θα την ακούσουν ξανά να διαβάζει. 


Επειδή τις έβλεπε να στενοχωριούνται, τις νουθέτησε να διατηρήσουν τις ψυχές και τα σώματά τους αγνά και όταν νιώθουν απελπισμένες να βρίσκουν παρηγοριά κοντά στο Θεό. Μετά μπήκε στο Ιερό και προσευχήθηκε στον Κύριο. Οι πόνοι γίνονταν αφόρητοι, όμως συνέχισε να ψάλλει. Αφού έδωσε παραινέσεις και νουθεσίες στις αδελφές μετέλαβε των αχράντων μυστηρίων. Κοντά της βρέθηκαν πολλοί κληρικοί, ο Αρχιερέας Ελευθερουπόλεως και πολύς κόσμος. Η Αγία Μελάνη κοιμήθηκε 31 Δεκεμβρίου, ημέρα Κυριακή. Η δε στάση του σώματός της πριν την ταφή δεν έγινε από ξένα χέρια, αλλά θαυμαστώς τα χέρια της τέθηκαν κατά σχήμα στο στήθος και τα πόδια της. Αφού έψαλαν τα δέοντα κατά την Ανατολή έθαψαν «την των ουρανών όντως άξιαν».

Η μνήμη της Οσίας Μελάνης της Ρωμαίας εορτάζεται την 31 Δεκεμβρίου. Συμψάλλεται η ακολουθία της την 30 Δεκεμβρίου μαζί με την εορτή της Αγίας Ανυσίας.

Πηγή υλικού
Βίος της Αγίας Μελάνης της Ρωμαίας, Ιερά Μονή Μεγάλης Παναγίας Ιερουσαλήμ
Επιλογή υλικού
Αικατερίνη Διαμαντοπούλου,
Υπεύθυνη υλικού των Ιστοχώρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων


Συμπλήρωμα από τη Βικιπαίδεια

Η Οσία Μελάνη η Ρωμαία (Καθολική Εκκλησία: Saint Melania the Younger) (περ. 383 Ρώμη, - 31 Δεκεμβρίου 439) είναι Χριστιανή αγία και Μητέρα της Ερήμου (ασκήτρια) που έζησε κατά τη βασιλεία του Αυτοκράτορα Ονώριου, γιου του Θεοδόσιου. Είναι η εγγονή από τη πλευρά του πατέρα της αγίας με το ίδιο όνομα, Αγίας Μελάνειας (Καθολική Εκκλησία: Saint Melania the Elder).
Η γιορτή της Μελάνης είναι στις 31 Δεκεμβρίου με το Ιουλιανό και 13 Ιανουαρίου με το παλιό ημερολόγιο. Στην Ουκρανία, η Malanka ("Μέρα της Μελάνης") γιορτάζεται στις 13 Ιανουαρίου[5].

Eικ. από εδώ

Η Μελάνη ήταν κόρη του Βαλέριου Πουμπλίκολα Melania (Valerius Publicola) (γιου του Βαλέριου Μάξιμου Βασίλειου (Valerius Maximus Basilius) και της Οσίας Μελάνειας), και της γυναίκας του Αλμπίνας[6]. Παντρεύτηκε (ενάντια στη θέλησή της κατά την Ορθόδοξη παράδοση) με τον ξάδελφό της από την πλευρά του πατέρα της, Βαλέριο Πινιανό (Valerius Pinianus), στην ηλικία των δεκατεσσάρων. Μετά τον πρόωρο θάνατο των δύο παιδιών της εκείνη και ο σύζυγός της ακολούθησαν των Χριστιανικό ασκητισμό ζώντας από κει και πέρα σε αγαμία. 
"Ν": Σε αυτό το ωραίο βιογραφικό της αγίας (στα αγγλικά) ο σύζυγός της λέγεται Απινιανός και χαρακτηρίζεται άγιος. Οι τρεις εκδοχές του ονόματος προφανώς οφείλονται στο ότι πρόκειται για λατινικό όνομα, που οι ελληνόφωνοι Βυζαντινοί βιογράφοι το μετέγραψαν με διαφορετικούς τρόπους στα ελληνικά.

Μετά το θάνατο των γονέων της κληρονόμησε την περιουσία τους, και τη δώρισε σε εκκλησιαστικά ιδρύματα και στους φτωχούς μέσω ανώνυμων μεσολαβητών[7]. Η Μελάνη και ο Πινιανός έφυγαν από τη Ρώμη το 408, ζώντας μοναστική ζωή κοντά στη Μεσσήνη (Ιταλία) για δύο χρόνια. Το 410 πήγαν στην Αφρική, όπου έγιναν φίλοι με τον Αυγουστίνο και αφιερώθηκαν σε ενάρετη ζωή και φιλανθρωπικά έργα. Μαζί ίδρυσαν μονή, όπου η Μελάνη έγινε Ηγουμένη, και μοναστήρι το οποίο ανέλαβε ο Πινιανός. Το 417 ταξίδεψαν στην Παλαιστίνη μέσω της Αλεξάνδρειας, όπου ζήσανε σε αναχωρητήριο κοντά στο Όρος των Ελαιών, όπου η Μελάνη ίδρυσε και δεύτερο μοναστήρι. Μετά το θάνατου του Πινιανού περίπου το 420, έχτισε μοναστήρι για άντρες και εκκλησία, όπου πέρασε το υπόλοιπο της ζωής της.
Εικ. από εδώ
Η Καθολική παράδοση παραδίδει ότι η Μελάνη κατείχε "τεράστιες εκτάσεις στη Σικελία" και επίσης γη στη Βρετανία[8][9]. Παραπέρα, κτήματα στην Ιβηρία, Νουμιδία, Μαυριτανία, και Ιταλία. Ο Γερόντιος περιγράφει τα κτήματά της ως εξής: "Από τη μια μεριά ήταν η θάλασσα και από την άλλη το δάσος με μια ποικιλία ζώων και κυνηγιού, ώστε όταν έκανε μπάνιο στην πισίνα μπορούσε να δει τα πλοία να περνάνε και το κυνήγι στο δάσος από την άλλη… η έκταση [επίσης] περιελάμβανε 60 μεγάλα σπίτια, το καθένα από το οποίο είχε 400 δουλοπάροικους."[10].
"Ν": Συμπληρώνω από το βιογραφικό της που διαβάστηκε στην Πειραϊκή Εκκλησία το πρωί της 31.12.2017 (στην εκπομπή Το Συναξάρι του Όρθρου, με το Γιώργο Μπάρλα) ότι όταν, μαζί με το σύζυγό της, άρχισαν να εκποιούν την αμύθητη περιουσία τους για ανθρωπιστικούς και πνευματικούς σκοπούς, απελευθέρωσαν τους δούλους της οικογένειάς τους, που ήταν στον αριθμό 8.000, δίνοντας στον καθένα τρία χρυσά νομίσματα (δηλ. σύνολο 24.000 χρυσά νομίσματα).

Μια αναφορά στην αφιέρωση της Μελάνης στην ασκητική ζωή υπάρχει σε ένα Βίο Αγίων που συνέθεσε ο Γερόντιος περίπου το 452[11].
Επίσης, υπάρχει μια αναφορά για τη ζωή της από το Παλλάδιο (θάνατος 431)[12], ο οποίος μας πληροφορεί μεταξύ άλλων ότι συνέβαλε στην επανένταξη στη Ιερουσαλήμ που ζούσε Πνευματομάχων, και στην πάταξη του Μελετιανού σχίσματος[13].
Η Ορθόδοξη παράδοση είτε δεν αναφέρει καθόλου τον άντρα της στο βίο της[14][15], είτε αναφέρει το όνομά του ως Απελλιανός, και ότι ήταν γόνος πλούσιας οικογένειας, και ακολούθησαν ασκητική ζωή μαζί μετά το θάνατο των παιδιών τους (με κάποιες παραλλαγές στην προηγούμενη ζωή τους)[16][17]. Επίσης αναφέρει ότι καλλιγραφούσε βιβλία.
Στίχος στη μνήμη της Αγίας: Οὐχ ὑλικὴ σε χεὶρ Μελάνη καὶ μέλαν, Θεὸς δέ, κἂν τέθνηκας, ἐν ζῶσι γράφει. Πρώτη ἐν τριακοστῇ ἀπῆρε βίοιο Μελάνη. 

Παραπομπές ("N": αντί για αριθμούς βγαίνουν τελείες, αλλά είναι οι παραπομπές που υπάρχουν στο κείμενο).


  • Μηναίο 31 Δεκεμβρίου
  • Αγίες Μητέρες της Εκκλησίας μας και ο βίος τους
  • Encyclopedia of Monasticism, σελ. 374
  • Τι είναι οι Πατέρες της Εκκλησίας
  • Μαθητές των ουκρανικών σαββατιάτικων σχολείων της Ελλάδος χαιρέτισαν τους Ουκρανούς διπλώματες με τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα
  • Schlitz, Carl. "St. Melania (the Younger)." The Catholic Encyclopedia. Vol. 10. New York: Robert Appleton Company, 1911. 15 Mar. 2013
  • Butler's Lives of the Saints, Vol. IV, P.J. Kennedy Sons, NY, 1962, p. 647
  • p.82., note 2
  • PA23&dq=civis+Dumnonia+Salona&source=bl&ots=vEma9ZYy6n&sig=B_0HyV3C5sZVxtCazQfOJzCrJaA&hl=en&sa=X&ved=0CCEQ6AEwAGoVChMIiJrksqD2xgIVzLIUCh1o3AhA#v=onepage&q=civis%20Dumnonia%20Salona&f=false
  • Gerontius, "Life of Melania the Younger", in Lives of Roman Christian Woman (New York, 2010), pp.193-4.
  • Gerontius. "Life of Melania the Younger", in Lives of Roman Christian Women, translated by Carolinne White (New York: Penguin, 2010).
  • Palladius. "Life of Melania the Younger", in "Lives of Roman Christian Women" (New York, 2010).
  • Μοναχισμός και Ορθοδοξία της πίστεως
  • Ορθόδοξος συναξαριστής
  • Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού
  • Ο βίος της Αγίας Μελάνης της Ρωμαίας


  • Βιβλιογραφία

    • Elizabeth A. Clark, The Life of Melania the Younger. New York, 1984.
    • Rosemary Ruether, "Mothers of the Church: Ascetic Women in the Late Patristic Age," in Women of Spirit: Female Leadership in the Jewish and Christian Traditions, Rosemary Ruether and Eleanor McLaughlin, eds., New York, Simon and Schuster, 1979.
    Εξωτερικοί σύνδεσμοι
    Δείτε επίσης: Τι γιορτάζουμε το άγιο 12ήμερο;
    Ο άγιος Ζωτικός ο Ορφανοτρόφος (31 Δεκ.), που περιέθαλψε τους λεπρούς στην ΚΠολη, παρά τις αντίθετες διαταγές του σκληρού αυτοκράτορα Κωνστάντιου (γιου του αγίου Κωνσταντίνου), ο οποίος διέταξε τη βασανιστική εκτέλεσή του!  
    Ο νεομάρτυρας π. Νέστωρ του Ζάρκι (31 Δεκ. 1993)
    Άλλοι άγιοι στις 31 Δεκεμβρίου


    Σάββατο 30 Δεκεμβρίου 2017

    Τι γιορτάζουμε το άγιο 12ήμερο;



    ΕΥΧΗ

    «Άγιο δωδεκαήμερο» χαρακτηρίζονται οι μέρες από τις 25 Δεκεμβρίου ώς τις 6 Ιανουαρίου, δηλ. από τα Χριστούγεννα ώς τα Θεοφάνεια (αν και κανονικά είναι 13 ημέρες).
    Οι ημέρες αυτές είναι γεμάτες γιορτές, που οι πατέρες και οι παππούδες μας τι ήξεραν και τις απολάμβαναν. Σήμερα, δυστυχώς, οι περισσότεροι τις αγνοούμε. Κι όμως είναι ένα ξεχωριστό κομμάτι του πολιτισμού μας, που προσφέρει σπουδαία μηνύματα και δείχνει το φωτεινό μονοπάτι του ανθρώπου προς τη σοφία και την τελειότητα, που είναι η ένωση με τον Τριαδικό Θεό διά του Χριστού.
    Ας επιχειρήσουμε λοιπόν ένα μικρό χριστουγεννιάτικο περίπατο σ’ αυτές:
    Κατ’ αρχάς, ο εορτασμός των Χριστουγέννων έχει αρχίσει (με τα προεόρτια, την αναμονή της εορτής) από τις 15 Νοεμβρίου (αρχή της ελαφριάς – επειδή τρώγεται το ψάρι τις περισσότερες μέρες – και χαρούμενης σαρακοστής των Χριστουγέννων) και ιδιαίτερα μετά τις 21 Νοεμβρίου (εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου). Η περίοδος αυτή, εκτός από τις σταθερές γιορτές που περιλαμβάνει, μας πλησιάζει προς τα Χριστούγεννα από Κυριακή σε Κυριακή, με τους χριστουγεννιάτικους ύμνους που ψάλλονται στην εκκλησία (έργα των αγίων Κοσμά του Μελωδού και Ρωμανού του Μελωδού) και με τα ευαγγέλια που διαβάζονται στη θεία λειτουργία. Ομοίως με τα σαρανταλείτουργα που τελούνται σε ορισμένες ενορίες και ιερές μονές, με τη συμμετοχή μας στο μυστήριο της εξομολόγησης και της θείας κοινωνίας κ.λ.π.

    Ιδίως οι δύο Κυριακές αμέσως πριν τα Χριστούγεννα έχουν εντελώς χριστουγεννιάτικο χρώμα. Την πρώτη απ’ αυτές (Κυριακή των Προπατόρων, δηλ. των προγόνων) γιορτάζουν όλοι οι άγιοι της Παλαιάς Διαθήκης, από τον Αδάμ και την Εύα μέχρι τον άγιο Ιωσήφ το Μνήστορα, τον αρραβωνιαστικό της Παναγίας. Οι περισσότεροι από αυτούς τους αγίους («δικαίους» τους ονομάζουμε κανονικά, όχι αγίους, γιατί αγίους με όλη τη σημασία της λέξης – ενωμένους με το Θεό εν Χριστώ – έχουμε στον κόσμο μετά την Ανάσταση του Χριστού και την Κάθοδο του Αγίου Πνεύματος στην Πεντηκοστή) ήταν πρόγονοι της Παναγίας και του Χριστού ("Ν": ειδική ανάρτηση εδώ).
    Στα ευαγγέλια κατά Ματθαίον και κατά Λουκάν αναφέρονται γενεαλογικοί κατάλογοι που ενώνουν τον Αδάμ, τον Αβραάμ και τον άγιο Ιωσήφ. Ξέρουμε όμως από την αρχαία παράδοση της Εκκλησίας ότι ο Ιωσήφ ήταν συγγενής της Θεοτόκου και ότι οι ιερείς του ναού, που ανάθρεψαν την Παναγία από τριών ετών και που κάποιοι από αυτούς είχαν προφητικό χάρισμα, την αρραβώνιασαν με αυτόν για προστασία (για να ξεγελάσουν το διάβολο, ο οποίος γνώριζε την προφητεία του Ησαΐα ότι ο Χριστός θα γεννηθεί από παρθένο) και όχι για να γίνουν πραγματικό ανδρόγυνο. Συνεπώς, οι δίκαιοι που αναφέρονται στους γενεαλογικούς καταλόγους είναι και πρόγονοι της Θεοτόκου, άρα κατά σάρκα πρόγονοι του Κυρίου (σημ: για τις διαφορές ανάμεσα στις δύο γενεαλογίες, αναλυτικά εδώ).

    Ο Αδάμ και η Εύα είναι πλέον άγιοι της Εκκλησίας μας («δίκαιοι»), γιατί ο Χριστός, όταν πέθανε στο σταυρό και κατέβηκε στον άδη (τον τόπο τον νεκρών) δίδαξε τις ψυχές των αρχαίων νεκρών, τους πήρε από εκεί και τους ανέβασε «στον ουρανό», δηλ. τους πήρε από την κατάσταση του αιωνίου θανάτου και τους έφερε στην κατάσταση όπου βρίσκονται οι ψυχές τώρα, που είναι κατάσταση προσωρινού θανάτου και αναμονής της ανάστασης των νεκρών, που την περιμένουμε στη δευτέρα παρουσία του Χριστού.
    Μήπως αυτό σημαίνει ότι όλοι οι προ Χριστού νεκροί – όλων των λαών – είναι άγιοι; Δεν το γνωρίζουμε αυτό. Στην Εκκλησία, την Κυριακή των Προπατόρων, τιμώνται οι πρόγονοι του Χριστού και οι καταγεγραμμένοι και γνωστοί άγιοι της Παλαιάς Διαθήκης.


    Εικ. από εδώ, όπου άρθρο για τον άγιο Ιωσήφ

    Η δεύτερη από τις δύο Κυριακές είναι η «Κυριακή προ των Χριστουγέννων», όπου εορτάζονται ιδιαίτερα ο προφήτης και βασιλιάς Δαβίδ [ο γεννημένος στη Βηθλεέμ, ο οποίος χαρακτηρίζεται «προφητάναξ», δηλ. προφήτης και άναξ (=βασιλιάς), και ο Χριστός είναι απόγονός του και, μεταφορικά, διάδοχός του] και ο άγιος Ιωσήφ ο Μνήστωρ. Στη θεία λειτουργία διαβάζεται η αρχή του κατά Ματθαίον ευαγγελίου, όπου κατονομάζονται οι πρόγονοι του Χριστού, εξιστορείται η αμφιβολία του αγίου Ιωσήφ για την εγκυμοσύνη της Θεοτόκου, η συνάντησή του με τον άγγελο και η ίδια η γέννηση του Χριστού (γι’ αυτό και την ημέρα των Χριστουγέννων διαβάζουμε τη συνέχεια του ευαγγελίου, που αρχίζει με την προσκύνηση των Μάγων).

    Την παραμονή των Χριστουγέννων (24 Δεκ.) γιορτάζουμε την αγία Ευγενία, καθώς και άλλους αγίους φυσικά. Και κάθε μέρα, εκτός από τις 25 Δεκ., γιορτάζουν αρκετοί άγιοι, αλλά εδώ θα αναφέρουμε τη γνωστότερη γιορτή. Λεπτομέρειες για τους αγίους που γιορτάζουν κάθε μέρα αξίζει να αναζητήσετε εδώ.

    Από τα Χριστούγεννα ώς το τέλος Δεκεμβρίου

    Οι τρεις μεγάλες γιορτές του 12ημέρου είναι τα Χριστούγεννα, η Περιτομή του Χριστού (1 Ιανουαρίου) και τα Θεοφάνεια, δηλ. η Βάπτισή Του (6 Ιανουαρίου).
    25 Δεκεμβρίου, η γέννηση του Χριστού και η προσκύνηση των Μάγων, δηλ. ιερέων της Βαβυλώνας, που πληροφορήθηκαν από το αστέρι ότι γεννιέται ο βασιλιάς των Ιουδαίων. Πήγαν, επειδή στη βαβυλωνιακή θρησκεία (όπως και σε πολλές θρησκείες του κόσμου) περίμεναν επίσης έναν θεόσταλτο λυτρωτή. Γι’ αυτό ο Χριστός στην Παλαιά Διαθήκη (Γένεσις, κεφ. 49, στίχος 10) χαρακτηρίζεται «προσδοκία των εθνών» και όχι μόνο των Εβραίων.
    Στην αρχαία Ελλάδα, αντίστοιχη προφητεία καταγράφεται στην τραγωδία του Αισχύλου «Προμηθέας Δεσμώτης» (ότι ο Προμηθέας θα μείνει καρφωμένος μέχρι ένας άλλος θεός να πάρει τη θέση του) και αλλού.
    Στις 26 Δεκεμβρίου τιμάται η «Σύναξις της Θεοτόκου», μια τιμητική εορτή προς την Παναγία, λόγω της γέννησης του Χριστού.
    27 Δεκ. είναι η εορτή του αγίου Στεφάνου του Πρωτομάρτυρα, που λιθοβολήθηκε από το ιουδαϊκό Μεγάλο Συνέδριο και ο θάνατός του αναφέρεται στις Πράξεις των Αποστόλων, το βιβλίο που έγραψε ο ευαγγελιστής Λουκάς, είναι συνέχεια του κατά Λουκάν ευαγγελίου και βρίσκεται μέσα στην Καινή Διαθήκη, μετά από τα 4 ευαγγέλια.

    28 Δεκ. είναι η εορτή των αγίων Δισμυρίων, των αγίων μαρτύρων από τη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας, που τους έκαψε ζωντανούς ο ρωμαϊκός στρατός πυρπολώντας την εκκλησία τη νύχτα των Χριστουγέννων, λίγο μετά το 300 μ.Χ.
    Όταν οι χριστιανοί διαπίστωσαν ότι είναι περικυκλωμένοι (και άοπλοι βέβαια), δεν δείλιασαν. Και αν κάποιοι δείλιασαν, πήραν θάρρος από τους υπόλοιπους. Ο ηρωικός επίσκοπός τους, ο άγιος Άνθιμος, βάφτισε τους κατηχούμενους (εκείνους που ετοιμάζονταν να βαφτιστούν, που ήταν και ενήλικες και παιδιά), τους κοινώνησε όλους και έφυγαν μέσα στις φλόγες ως άγιοι μάρτυρες. Ο άγιος Άνθιμος επέζησε από τη φωτιά και λίγο καιρό αργότερα συνελήφθη και θανατώθηκε με φρικτά βασανιστήρια. Κατά τη βιογραφία του, στο δρόμο προς τον αυτοκράτορα Μαξιμιανό, οι στρατιώτες που τον συνόδευαν δεμένο συγκινήθηκαν τόσο από τα λόγια και τη στάση του, ώστε έγιναν χριστιανοί. Ο άγιος εορτάζει 3 Σεπτεμβρίου.
    «Μύριοι» = 10.000, άρα «δισμύριοι» (δύο φορές μύριοι) = 20.000. Πιθανόν η λέξη αυτή είναι σχήμα λόγου και εννοεί «πάρα πολλοί», όπως εμείς λέμε π.χ. «σου το είπα χίλιες φορές», και όχι ότι κάποιος τους μέτρησε και τους έβγαλε ακριβώς 10.000. Πάντως μεγάλος αριθμός λειψάνων τους φυλάσσεται στην Ιερά Μονή Σταυρονικήτα του Αγίου Όρους.
     
    Στις 28 Δεκ. τιμούμε τη μνήμη των νηπίων της Βηθλεέμ (εικ.), που σφαγιάστηκαν από τους στρατιώτες του Ηρώδη, στην προσπάθειά του να σκοτώσει τον νεογέννητο «βασιλιά των Ιουδαίων», τον Ιησού Χριστό. Η Ορθόδοξη Εκκλησία θεωρεί αυτά τα βρέφη μάρτυρες  και τιμά τη μνήμη τους όπως των αγίων, με εικόνες, υμνογραφικά έργα και ιδιαίτερη εορτή.
    Την ίδια μέρα τιμάται η μνήμη «πάντων των Xριστιανών των εν λιμώ και δίψη και μαχαίρα και κρύει τελειωθέντων». Πρόκειται για μια «σύναξη» που πιθανόν να μην αναφέρεται στους μάρτυρες, αλλά σε όλους τους χριστιανούς που γνώρισαν βίαιο θάνατο, και να έχει περισσότερο χαρακτήρα μνημοσύνου και όχι εορτής, σαν να πρόκειται για εορταζόμενους αγίους. Φυσικά, όλοι οι χριστιανοί είμαστε «κλητοί άγιοι» (καλεσμένοι στην αγιότητα), όπως αναφέρει ο απόστολος Παύλος (π.χ. Προς Ρωμαίους, 1, 7). Η μετοχή καθενός στην αγιότητα του Θεού είναι θέμα που ξεφεύγει κατά πολύ από τα πλαίσια του παρόντος άρθρου.

    Στις 30 Δεκ. είναι της αγίας παρθενομάρτυρος Ανυσίας, μιας σπουδαίας κοπέλας από τη Θεσσαλονίκη, που έμεινε ορφανή, σύρθηκε στους βωμούς των ειδώλων από έναν Ρωμαίο στρατιώτη και, επειδή αρνιόταν να λατρέψει τα είδωλα, δολοφονήθηκε εκεί. Γιορτάζει επίσης, μεταξύ άλλων, και ο άγιος Γεδεών ο Καρακαλλινός (δηλ. μοναχός της Μονής Καρακάλλου του Αγίου Όρους), που σε ηλικία 12 χρονών έγινε μουσουλμάνος από κάποιον Τούρκο στο Βελεστίνο. Δραπέτευσε από εκεί, κατέφυγε στην Κρήτη, στη συνέχεια έγινε μοναχός στη Μονή Καρακάλλου και υπηρέτησε για ένα διάστημα στην Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, στις Μαργαρίτες Ρεθύμνου (όπου πρόσφατα ιδρύθηκε ναός προς τιμήν του). Στη συνέχεια (επειδή του το επέβαλλε η συνείδησή του) επέστρεψε στο Βελεστίνο και δήλωσε ευθαρσώς στις τουρκικές αρχές ότι έχει επιστρέψει στο χριστιανισμό. Συνελήφθη και θανατώθηκε μετά από ακρωτηριασμό των χεριών και των ποδιών του το 1818.

    Στις 31 Δεκ. είναι της αγίας Μελάνης της Ρωμαίας (εικ.), μιας μεγάλης αγίας της φιλανθρωπίας, που, λόγω του ονόματός της, θεωρείται προστάτιδα αγία των δημοσιογράφων. Την ίδια μέρα γιορτάζει ο άγιος Ζωτικός ο Ορφανοτρόφος, που περιέθαλψε τους λεπρούς στην ΚΠολη, παρά τις αντίθετες διαταγές του σκληρού αυτοκράτορα Κωνστάντιου (γιου του αγίου Κωνσταντίνου), ο οποίος διέταξε τη βασανιστική εκτέλεσή του! Στη συνέχεια ο αυτοκράτορας μετανόησε και αναθεώρησε την πρακτική του για την τύχη των λεπρών.
    Την ίδια μέρα τελείται η «απόδοση της εορτής των Χριστουγέννων», δηλ. η λήξη του εορτασμού τους, και τελείται όρθρος και θεία λειτουργία όμοια με τα χριστουγεννιάτικα. Ο εορτασμός των Χριστουγέννων λήγει αυτή την ημέρα, γιατί την επόμενη ημέρα, 1 Ιαν., έχουμε άλλη δεσποτική εορτή (δηλ. εορτή του Χριστού), για την οποία δείτε παρακάτω. Για την απόδοση των εορτών γενικά δείτε εδώ.

    Την Κυριακή μετά την Χριστού Γέννησιν, όποια ημερομηνία κι αν πέσει, τιμούμε ιδιαίτερα τη μνήμη του προφήτη και βασιλιά Δαβίδ, του αγίου Ιωσήφ του Μνήστορα και του αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου, δηλ. του μεγάλου γιου του αγίου Ιωσήφ, που είναι θετός αδελφός του Κυρίου. Ο άγιος Ιάκωβος ήταν ο ηγέτης των χριστιανών της Ιερουσαλήμ (πρώτος επίσκοπος της πόλης), χαρακτηριζόταν «ο Δίκαιος» και λιθοβολήθηκε από τον ιουδαϊκό όχλο το 62 μ.Χ. Λεπτομέρειες γι’ αυτόν γράφει ο Ιουδαίος ιστορικός της εποχής εκείνης Φλάβιος Ιώσηπος (στο βιβλίο του Ιουδαϊκή αρχαιολογία) και ο χριστιανός ιστορικός του 4ου αιώνα μ.Χ. Ευσέβιος Καισαρείας.
    Αν μέχρι τη 1 Ιανουαρίου δεν υπάρχει Κυριακή (πράγμα σπάνιο), οι άγιοι αυτοί γιορτάζονται 26 Δεκ. Άρα οι χριστιανοί που έχουν το όνομα Ιωσήφ γιορτάζουν αυτή την Κυριακή και όχι σταθερά στις 26 Δεκ., όπως από λάθος συνήθως νομίζουμε.

      Από την 1η Ιανουαρίου

    Τη 1 Ιανουαρίου η Εκκλησία δεν έχει πρωτοχρονιά. Πρωτοχρονιά έχει τη 1 Σεπτεμβρίου (όπως και τα σχολεία), τότε που αλλάζει ο κύκλος των εποχών και μπαίνουμε στη νέα φθινοπωρινή και χειμερινή περίοδο. Η 1 Ιαν. είναι πολιτική πρωτοχρονιά. Βέβαια η Εκκλησία την αναγνωρίζει, αλλά την ημέρα εκείνη τιμά δύο άλλες γιορτές, την Περιτομή του Χριστού και τη μνήμη του αγίου Βασιλείου του Μεγάλου.


    Οκτώ ημέρες από τα Χριστούγεννα (μετρώντας και την 25η Δεκ.) τιμούμε την περιτομή του Χριστού. Η περιτομή είναι μια τελετή που καθιερώθηκε στην Παλαιά Διαθήκη, με την οποία κάποιος γίνεται μέλος της ιουδαϊκής θρησκείας (την έχουν υιοθετήσει και οι μουσουλμάνοι). Γίνεται στις εβραϊκές οικογένειες, μόνο στα αγόρια, 8 μέρες μετά τη γέννησή τους και, σε αυτήν, κόβουν ένα μικρό κομματάκι δέρμα από την άκρη του γεννητικού οργάνου τους.
    Ο Χριστός, ως παιδί εβραϊκής οικογένειας, έκανε περιτομή. Η Εκκλησία, στην υμνογραφία της εορτής, λέει ότι «καταδέχτηκε» να κάνει περιτομή, ώστε να τηρήσει όλο το Νόμο της Παλαιάς Διαθήκης πριν φέρει ο Ίδιος το «Νόμο της Χάριτος» με τη δική Του διδασκαλία, δηλ. την Καινή Διαθήκη.

    Ο Μέγας Βασίλειος είναι ένας από τους σημαντικότερους διδασκάλους της ανθρωπότητας, όχι μόνο των χριστιανών. Έζησε τα έτη 330-379 μ.Χ., σπούδασε όλες τις επιστήμες της εποχής του στην Αθήνα και μετά επέστρεψε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας (στη Μικρά Ασία). Εκεί έγινε ιερέας και στη συνέχεια επίσκοπος και πνευματικός ηγέτης του φτωχού και βασανισμένου λαού. Βοήθησε με όλες του τις δυνάμεις όλους εκείνους που είχαν ανάγκη. Άσκησε κριτική στην απληστία και την αδικία των πλούσιων, ακόμη και στον αυτοκράτορα Ουάλη, ο οποίος τον εξόρισε. Ίδρυσε μοναστήρια, αλλά και πολλά φιλανθρωπικά ιδρύματα, έγραψε σπουδαία θεολογικά έργα και περιέθαλψε ακόμη και τους λεπρούς. Επίσης συνέγραψε τη θεία λειτουργία που φέρει το όνομά του, η οποία τελείται στις εκκλησίες μας δέκα φορές το χρόνο, ενώ τον υπόλοιπο καιρό τελείται η θεία λειτουργία του αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, που γράφτηκε μερικά χρόνια αργότερα.
    Οι Έλληνες έχουμε παράδοση ότι τη νύχτα πριν την πρωτοχρονιά ο άγιος Βασίλειος έρχεται πεζοπόρος από την Καισάρεια, με μαύρα γένια και φτωχικά ράσα, και δίνει την ευλογία του στα νοικοκυριά (σε ανθρώπους και ζώα). Η αγιοβασιλόπιτα, ως γνωστόν, φτιάχνεται προς τιμήν του και δεν είναι
    «πρωτοχρονιάτικη πίτα», όπως κακώς λέμε μερικές φορές, γιατί η Εκκλησία έχει πρωτοχρονιά 1 Σεπτ.
    Η παράδοση για τον άη Βασίλη μπερδεύτηκε εδώ και χρόνια με την αντίστοιχη δυτικοευρωπαϊκή παράδοση ότι ο άγιος Νικόλαος έρχεται και φέρνει δώρα τη νύχτα της παραμονής των Χριστουγέννων. Έτσι, τον άγιο με τα άσπρα γένια (Santa Claus = άγιος Νικόλαος) στην Ελλάδα τον μετονομάσαμε «άη Βασίλη».
    Βέβαια η αληθινή χριστιανική παράδοση των δυτικοευρωπαίων χριστιανών για τον άγιο Νικόλαο τον παρουσιάζει ως αληθινό άγιο, όπως και ήταν, και δεν έχει καμία σχέση με το γέρο που «ζει στο Βόρειο Πόλο μαζί με ξωτικά, έχει σύζυγο και ταξιδεύει με τάρανδους που τραβούν έλκηθρο», όπως έχει καταντήσει για εμπορικούς λόγους στην εποχή μας.

    Συμπλήρωμα: 1 Ιανουαρίου είναι και η μνήμη του π. Χρυσοστόμου Παπασαραντόπουλου του Ιεραποστόλου.
    2 Ιανουαρίου, μεταξύ άλλων μεγάλων αγίων, γιορτάζουν ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ, ο μεγάλος και αγαπημένος Ρώσος άγιος, και ο άγιος Μάκρος ο Κωφός, προστάτης των κωφών (γι' αυτούς εδώ).
    3 του Γενάρη, μεταξύ άλλων, η αγία Θωμαΐς από τη Λέσβο, που ξυλοκοπήθηκε από το σύζυγό της μέχρι θανάτου και τιμάται από την Εκκλησία ως μάρτυρας! Την ίδια μέρα είναι και η μνήμη του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη († 1911).
    4 του Γενάρη, μεταξύ άλλων, έχουμε τη σύναξη των αγίων 70 αποστόλων του Χριστού, αλλά και τη μνήμη του σύγχρονου αγίου Νικηφόρου του Λεπρού!
    Περισσότερα: Άγιοι στην πόρτα του Γενάρη.

    Και ας πάμε στις 5 Ιανουαρίου, παραμονή των Φώτων, πρώτη μέρα νηστείας μετά τα Χριστούγεννα. Ο λαός μας τηρεί αλάδωτη νηστεία, ενώ στην Κρήτη μαγειρεύονταν τα περίφημα «φωτοκόλλυβα» ή «παλικάρια», ένα μίγμα βρασμένων οσπρίων με σιτάρι (κόλλυβα – δηλ. βρασμένο σιτάρι – των Φώτων). Από αυτά οι κάτοικοι των χωριών πρόσφεραν και στα ζώα τους (ιδιαίτερα στα «ζευτικά», βόδια και γαϊδουράκια, που δούλεψαν κι εκείνα για να παραχθούν τα όσπρια και τα σιτηρά), αλλά και στα πουλιά (κότες, περιστέρια κ.τ.λ.). Η μέρα αυτή, στη λαϊκή παράδοση, είναι κατ’ εξοχήν μια γιορτή των ζώων, που κατά το μύθο μιλούν σαν άνθρωποι τη νύχτα 5 προς 6 Ιανουαρίου.
    Στις εκκλησίες γίνεται το πρωί εσπερινός μαζί με τη θεία λειτουργία του Μ. Βασιλείου (όπως γίνεται και την παραμονή των Χριστουγέννω, τη Μ. Πέμπτη και το Μ. Σάββατο) και τελείται μεγάλος αγιασμός (όχι μικρός, όπως κακώς νομίζουμε, ο οποίος τελείται κάθε πρωτομηνιά), όπως μεγάλος αγιασμός κατ’ εξοχήν γίνεται στις 6 Ιανουαρίου, εορτή της Βάπτισης του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και Βαπτιστή.
    Την ίδια μέρα εορτάζει και η αγία Συγκλητική, η μητέρα των γυναικών της ερήμου.

    Η Βάπτιση του Χριστού εορτάζεται 6 Ιανουαρίου, και, όπως τα νερά του Ιορδάνη αγιάστηκαν με την είσοδο του Χριστού σε αυτά, έτσι και η Εκκλησία τελεία αγιασμό γενικά στα νερά, με την τελετή του αγιασμού στη θάλασσα, σε δεξαμενές κ.τ.λ.

    Ο Χριστός βαπτίστηκε στον Ιορδάνη ποταμό σε ηλικία 30 ετών. Το βάπτισμά Του δεν έχει σχέση με το δικό μας βάπτισμα. Ήταν μια τελετή που έκανε ο άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής μετά από εξομολόγηση των αμαρτιών. Ο Χριστός δεν εξομολογήθηκε καμιά αμαρτία, επειδή ήταν αναμάρτητος, αλλά έλαβε το βάπτισμα για να επικυρώσει ότι ο άγιος Ιωάννης ήταν έγκυρος προφήτης και όχι απατεώνας. Έτσι ο Χριστός πέρασε πρώτα από όλα τα στάδια της Παλαιάς Διαθήκης (περιτομή και βάπτισμα του Ιωάννη) και μετά άρχισε να διδάσκει, φέρνοντας στον κόσμο της Καινή Διαθήκη.
    Η γιορτή αυτή λέγεται «Θεοφάνεια» επειδή στον Ιορδάνη αποκαλύφθηκε η Αγία Τριάδα: ο Θεός Πατέρας μίλησε, ο Υιός (ο Χριστός) ήταν μέσα στον ποταμό και το Άγιο Πνεύμα εμφανίστηκε «εν είδη περιστεράς» (με μορφή περιστεριού) επιβεβαιώνοντας ότι ο Ιησούς είναι ο Χριστός, δηλ. ο πνευματικός βασιλιάς και σωτήρας των ανθρώπων.
    Στις 7 Ιαν. έχουμε τη «σύναξη του Τιμίου Προδρόμου», τιμητική εορτή, λόγω της συμμετοχής του αγίου Ιωάννη στο γεγονός της 6ης Ιαν. (ενώ η κυριότερη γιορτή του Τιμίου Προδρόμου είναι η αποτομή της κεφαλής του, δηλ. η ανάμνηση του αποκεφαλισμού του, 29 Αυγούστου). Αυτή η γιορτή, ως επίλογος, κλείνει το άγιο 12ήμερο.