ΝΕΚΡΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ: Ο άγιος Ανδρέας Ρουμπλιόφ & η εικόνα της Αγίας Τριάδας, το καύχημα της ρωσικής αγιογραφίας

Δευτέρα 23 Οκτωβρίου 2017

Ο άγιος Ανδρέας Ρουμπλιόφ & η εικόνα της Αγίας Τριάδας, το καύχημα της ρωσικής αγιογραφίας

Eπιμέλεια Σοφία Ντρέκου, Αέναη επΑνάσταση (εκεί υπάρχουν περισσότερα βίντεο από αυτά που ανεβάζουμε εδώ)

Ερμηνεία της Ορθόδοξης εικόνας [1415]
του Ανδρέα Ρουμπλιόφ
1360 - 17 Οκτωβρίου 1428

«Από τους μεγαλύτερους αγιογράφους στο κόσμο είναι και ο Ρώσος μοναχός Ανδρέας Ρουμπλιόφ. Στα 1515 διακόσμησε τον καθεδρικό ναό της Αναλήψεως του Χριστού στη Μόσχα. Εκατό πενήντα χρόνια αργότερα η σύνοδος των Επτά Κεφαλαίων αναγνωρίζει ειδικά την εικόνα της Αγίας Τριάδος ως υπόδειγμα της αγιογραφίας και όλων των αναπαραστάσεων της Αγίας Τριάδος. Δεν υπάρχει τίποτε παρόμοιο ως προς τη δύναμη της θεολογικής συνθέσεως, το πλούτο του συμβολισμού και την άφθαστη καλλιτεχνική ωραιότητα.

Μπορούμε να ξεχωρίσουμε τρία υπερκείμενα επίπεδα.

Το πρώτο είναι η ανάμνηση της βιβλικής διηγήσεως για την επίσκεψη των τριών οδοιπόρων στον Αβραάμ (Γεν. ιη’1-15), που την ερμηνεύει το λειτουργικό σχόλιο: «Μακάριε Αβραάμ, την είδες και την δέχθηκες εσύ τη μια και τριαδική Θεότητα».

Η απουσία όμως των μορφών του Αβραάμ και της Σάρρας μας καλεί τώρα να εισδύσωμε βαθύτερα, στο δεύτερο επίπεδο, της «θείας οικονομίας». Οι τρεις ουράνιοι οδοιπόροι αποτελούν το «Αιώνιο Συνέδριο» και το τοπίο αλλάσσει σημασία: η σκηνή του Αβραάμ γίνεται ανάκτορο και ναός, η δρυς του Μαβρή το ξύλο της ζωής και ο κόσμος ένα σχηματικό κύπελλο μέσα στη φύση, ανάλαφρο σημείο της παρουσίας της. Το επιτραπέζιο σκεύος με το μοσχάρι το αντικατασταίνει το ποτήριο της ευχαριστίας.

Οι τρεις άγγελοι ανάλαφροι και λιγεροί μας παρουσιάζουν σώματα πολύ επιμηκυσμένα. Οι πτέρυγες των αγγέλων, καθώς και ο σχηματικός τρόπος της επεξεργασίας του τοπίου δίδουν την άμεση εντύπωση του άϋλου, της απουσίας κάθε γήϊνου βάρους. Η ανάστροφη προοπτική εξαφανίζει την απόσταση, το βάθος, όπου τα πάντα χάνονται απόμακρα και μ’ ένα αποτέλεσμα αντίθετο φέρει κοντά μας τις μορφές, δείχνοντας πως ο Θεός είναι εκεί και παντού. Η χαρωπή ελαφράδα του συνόλου, δημιουργεί ένα φτερωτό όραμα.

Τα τρία πρόσωπα βρίσκονται σε συνομιλία. Το θέμα της θα πρέπει να είναι το κείμενο του Ιωάννη: «Τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός το κόσμο, ώστε έδωσε το μονογενή υιό του».

Ο Λόγος όμως του Θεού είναι πάντοτε πράξη: παίρνει τη μορφή του ποτηρίου.

Το τρίτο επίπεδο, ενδοθεϊκό, μόνον υποβάλλεται, είναι υπερβατικό και ανέφικτο. Ωστόσο είναι παρόν, αφού η οικονομία της σωτηρίας απορρέει από την εσωτερική ζωή του Θεού.

Ο Θεός είναι ο ίδιος αγάπη μεσα στη τριαδική ουσία του και η αγάπη του προς το κόσμο δεν είναι παρά το απάυγασμα της τριαδικής του αγάπης. Η δωρεά του εαυτού του, που δεν είναι ποτέ υστέρημα, αλλά έκφραση της περίσσειας της αγάπης του, εικονίζεται με το ποτήριο.

Οι άγγελοι ειναι συγκεντρωμένοι γύρω από τη θεία τροφή.

Το περιεχόμενο του ποτηρίου είναι ο Αμνός, που μας κάνει να συσχετίσουμε το ουράνιο Δείπνο με τα λόγια της Αποκαλύψεως: «Το αρνίο εσφαγμένον από καταβολής κόσμου». Η αγάπη, η θυσία, ο σφαγιασμός, υπάρχουν πριν από τη δημιουργία του κόσμου, βρίσκονται στην αρχή.

Οι τρείς άγγελοι είναι σε ανάπαυση που είναι η υπέρτατη ειρήνη του όντος καθεαυτό. Η ανάπαυση όμως αυτή είναι και «μεθύουσα» μια πραγματική έκσταση, η «έξοδος εις εαυτόν».

Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης αποκαλύπτει την έκσταση-μυστήριο:

«Το παραδοξότερο από όλα είναι το ότι η στάση και κίνηση είναι το ίδιο πράγμα».

Η κίνηση ξεκινά από το αριστερό πόδι του προς τα δεξιά αγγέλου, συνεχίζεται στη κλίση της κεφαλής του, περνά στον άγγελο του κέντρου, παρασύρει χωρίς αντίσταση το κόσμο, το βράχο το δένδρο και εκβάλλει στη κάθετη θέση του προς τα αριστερά αγγέλου, όπου ηρεμεί σαν μέσα σε δοχείο. Παράλληλα με αυτή τη κυκλική κίνηση, που η κατάληξή της ορίζει όλα τα υπόλοιπα, καθώς η αιωνιότητα ορίζει το χρόνο, η κατακόρυφη φορά του ναού και των σκήπτρων δείχνει τη τάση του γήϊνου προς το ουράνιο, όπου η ορμή βρίσκει το τέρμα της.

Το όραμα τούτο του Θεού ακτινοβολεί από την υπερβατική αλήθεια του δόγματος.

Οι άγγελοι αναδίδουν την ενότητα και ισότητα, η διαφορά τους προέρχεται από τη προσωπική στάση καθενός απέναντι στους άλλους, χωρίς ωστόσο, να υπάρχει ούτε επανάληψη ούτε σύγχυση.

Ένας μόνος Θεός και τρία Πρόσωπα ολότελα ίσα, καθώς φανερώνουν τα όμοια σκήπτρα, σύμβολα της βασιλικής εξουσίας με την οποία είναι προικισμένος κάθε άγγελος.

Η θεία μορφή της τριαδικής θεότητας μας ατενίζει, υπερβαίνει τις δικές μας διαιρέσεις και τα δικά μας σπαράγματα. Είναι ένα κυρίαρχο κάλεσμα που ενεργεί με μόνη τη πραγματικότητά του και την απλή του ύπαρξη.

Οι γεωμετρικές μορφές της συνθέσεως είναι το ορθογώνιο, ο σταυρός, το τρίγωνο και ο κύκλος. Δομούν την εικόνα από μέσα και πρέπει να τα ανακαλύψει κανείς.

Το ορθογώνιο που βλέπουμε στο κάτω μέρος του τραπεζιού είναι το ιερογλυφικό της γης.

Το πάνω μέρος του τραπεζιού είναι επίσης ορθογώνιο, ξαναβρίσκουμε σε αυτό τη σημασία των τεσσάρων μερών του κόσμου, των τεσσάρων σημείων του ορίζοντα, που, κατά τους πατέρες της Εκκλησίας, ήταν ο συμβολικός αριθμός της πληρότητας των τεσσάρων Ευαγγελίων, στην οποία δεν μπορεί κανείς ούτε να προσθέσει ούτε να αφαιρέσει κάτι. Είναι το σύμβολο της καθολικότητας του Λόγου.

Το πάνω αυτό μέρος του τραπεζιού – βωμού, παριστάνει την Βίβλο που προσφέρει το ποτήριο, καρπό του Λόγου. Αν προεκτείνουμε τη γραμμή του ξύλου της ζωής (που βρίσκεται πίσω από το κεντρικό άγγελο), θα την δούμε να κατεβαίνει, να διασχίζει το τραπέζι και να βυθίζει τις ρίζες του μέσα στο ορθογώνιο της γης.

Το δένδρο εξαγγέλθηκε από το Λόγο και τράφηκε με το περιεχόμενο του ποτηρίου. Έτσι βρίσκουμε την εξήγηση του μυστηρίου του, γιατί το δένδρο έφερε τους καρπούς της αιώνιας ζωής, γιατί ήταν το δένδρο της ζωής.

Τα χέρια των αγγέλων συγκλίνουν προς το σημείο της γης, τόπο εφαρμογής της θείας Αγάπης.

Ο φωτοστέφανος του Πατρός, το ποτήριο και το σημείο της γης βρίσκονται στην ίδια κάθετη γραμμή, που διαιρεί την εικόνα στα δύο και διασταυρώνεται με τη οριζόντια γραμμή, που ενώνει τους φωτεινούς κύκλους των παράπλευρων αγγέλων, σχηματίζοντας σταυρό.

Ο σταυρός έτσι εγγράφεται μέσα στον ιερό κύκλο της θείας ζωής, είναι ο ζωντανός άξονας της τριαδικής αγάπης.

«Ο Πατήρ είναι η αγάπη που σταυρώνει, ο Υιός είναι η αγάπη που σταυρώθηκε, το άγιο Πνεύμα είναι ο σταυρός της αγάπης, η ανίκητη δύναμή της.»
Ο Υιός και το Πνεύμα είναι τα δυό χέρια του Πατρός.

Αν ενώσουμε τα ακραία σημεία του τραπεζιού με το σημείο που βρίσκεται ακριβώς πάνω από τη κεφαλή του κεντρικού αγγέλου, βλέπουμε πως οι άγγελοι είναι τοποθετημένοι ακριβώς σε ένα ισόπλευρο τρίγωνο. Αυτό φανερώνει την ενότητα και τη ταυτότητα της Τριάδος.

Τέλος η γραμμή που σύρεται ακολουθώντας τα εξωτερικά περιγράμματα των τριών αγγέλων σχηματίζει ένα τέλειο κύκλο, σημείο της θείας αιωνιότητας. Το κέντρο του κύκλου αυτού είναι στο χέρι του Πατρός, του Παντοκράτορος.

Η στάση του Πατρός αναδίδει την ιερατική ειρήνη και ακινησία, το συντελεσμένο, στατική αρχή της αιωνιότητας, ταυτόχρονα όμως, με μια αντίθεση από τις καταπληκτικότερες, το αυξανόμενο κύμα της κινήσεως του δεξιού βραχίονα, η δυνατή του καμπύλη, που εναρμονίζεται με την δύναμη, με την οποία κλίνει ο λαιμός και η κεφαλή, εκφράζουν τη δυναμική αρχή.

Στη συμβολική γλώσσα των γραμμών οι κυρτές καμπύλες σημαίνουν πάντα την έκφραση, την ομιλία, την αποκάλυψη, ενώ αντίθετα οι κοίλες καμπύλες σημαίνουν την υπακοή, τη προσευχή, την αυταπάρνηση, τη δεκτικότητα.

Ο Πατήρ είναι στραμμένος προς τον Υιό του. Ο Υιός ακροάζεται, οι πτυχές του ενδύματός του εκφράζουν την υπέρτατη προσοχή, την αυτοεγκατάλειψη. Απαρνείται ο ίδιος τον εαυτό του για να μην είναι άλλο παρά ο Λόγος του Πατρός.

Το δεξί του χέρι επαναλαμβάνει τη κίνηση του Πατρός, την ευλογία.

Τα δύο δάκτυλα που ξεχωρίζουν πάνω στη λευκότητα της τράπεζας, συμβολίζουν τις δύο φύσεις του Χριστού.

Το αφημένο χέρι του δεξιού αγγέλου δείχνει τη κατεύθυνση της ευλογίας, το κόσμο, να σκέπει, να προστατεύει.

Η γλυκύτητα των γραμμών έχει κάτι το μητρικό. Είναι η παρηγοριά, ο Παράκλητος, αλλά είναι και το Πνεύμα, το Πνεύμα της Ζωής. Η στάση του είναι διαφορετική των άλλων αγγέλων. Με τη κλίση του βρίσκεται ανάμεσα στο Πατέρα και τον Υιό. Είναι το πνεύμα της κοινωνίας, η κίνηση ξεκινά από αυτόν τον άγγελο.

Ο Πατέρας μετακινείται προς τον Υιό, ο Υιός δέχεται τον Πατέρα και ο Λόγος αντηχεί. «Με το άγιο Πνεύμα αναγνωρίζουμε το Χριστό, τον Υιό του Θεού και με τον Υιό θεωρούμε τον Πατέρα» [Όσιος Ιωάννης Δαμασκηνός]

Τα χρώματα έχουν τη δική τους γλώσσα. Η πυκνότητα των χρωμάτων της κεντρικής μορφής γίνεται εντονότερη με την αντίθεση της λευκότητας του τραπεζιού. Το βαθύ πορφυρό (η θεία αγάπη) και το πυκνό γαλάζιο (η ουράνια αλήθεια) με το αστραφτερό χρυσάφι των πτερύγων (η θεία αφθονία) είναι η τέλεια συγχορδία. Το χρυσάφι των θρόνων, που είναι η υπεραφθονία της ζωής του Θεού. Ο Πατήρ, απρόσιτος, στη πυκνότητα των χρωμάτων, αποκαλύπτεται γλυκύτερος, προσιτός μέσα στη φωτεινή νεφέλη του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Από μακρυά δίνει την εντύπωση μιας φλόγας γαλάζιας και κόκκινης. Το χέρι του Πατρός, καθώς απλώνεται πάνω από το ποτήριο, κρατεί την αρχή και το τέλος. Το ποτήριο ακτινοβολεί μέσα στη λαμπρή λευκότητα του Λόγου.

Από την εικόνα αναδίδεται ένα ισχυρό κάλεσμα «να γίνουν όλοι ένα… καθώς εμείς ένα είμαστε». Όλοι οι άνθρωποι έχουν κληθεί να ενωθούν γύρω από το ίδιο και μοναδικό ποτήριο, να λάβουν το μεσσιανικό Δείπνο. Η Τριάς υπάρχει, όλοι έχουμε αγαπηθεί, όλα είναι Χάρη.»[2]

Ο Αντρέϊ Ρουμπλιόφ [Андре́й Рублёв]
(περί το 1360 με 1370 - πιθανόν 17 Οκτωβρίου 1428)

θεωρείται ο κορυφαίος Ρώσος αγιογράφος του Μεσαίωνα.
Το 1988, ανακηρύχθηκε άγιος από τη Ρωσική Εκκλησία
ως Άγιος Ανδρέας ο Εικονογράφος
και η μνήμη του τιμάται στις 4 Ιουλίου.
Ο αστεροειδής 2457 Ρουμπλιόβ (2457 Rublyov)
πήρε το όνομά του από τον αγιογράφο αυτόν.

Βιογραφικό

Πληροφορίες για τον βίο και το έργο του Αντρέι Ρουμπλιώφ σώζονται μόνο σε μεταγενέστερα χρονικά, και δεν είμαστε βέβαιοι για την ακρίβεια των πληροφοριών που δίνουν. Πάντως, υποστηρίζουν ότι σε πολύ νεανική ηλικία ασπάσθηκε τον μοναχικό βίο, στη μονή της Αγίας Τριάδος, ως υποτακτικός του τότε ηγουμένου Σεργίου, εν συνεχεία οσίου (εκοιμήθη το 1392). Ο Σέργιος έδωσε το όνομα του Πρωτοκλήτου Αποστόλου Ανδρέα στον νεαρό μοναχό –άρα το κατά κόσμον όνομα του Ρουμπλιώφ δεν μας είναι γνωστό.

Ο Αντρέι Ρουμπλιώφ πιθανολογείται ότι γεννήθηκε περί το 1360. Λέγεται ότι ήταν ένας πολύ ντροπαλός και σιωπηλός άνθρωπος, εξαιρετικά ταπεινόφρων. Την πρώτη επίσημη αναφορά του ονόματός του συναντάμε σ’ ένα έγγραφο του 1405, στο οποίο δηλώνεται ότι την εικονογράφηση του Καθεδρικού ναού της Μόσχας στο Κρεμλίνο ανέλαβε ο Θεοφάνης ο Έλληνας μαζί με τον μαίστορα Πρόχορο και τον μοναχό Αντρέι Ρουμπλιώφ.

Το ταλέντο του Ρουμπλιώφ έγινε γρήγορα γνωστό και προσελήφθη στην αυλή του Ηγεμόνα της Μόσχας ή το πιθανώτερο δεν προσελήφθη επ' αμοιβή αλλά του ανετέθησαν έργα. Στα τέλη του 14ου αι. αγιογράφησε μέρος από τον Καθεδρικό του Ζβενιγκόροντ, κοντά στη Μόσχα, και το 1400 φαίνεται πως ανέλαβε να εικονογραφήσει τον Καθεδρικό του Ευαγγελισμού στο Κρεμλίνο. Το 1408, μαζί με τον συνεργάτη του Δανιήλ, λέγεται ότι εικονογράφησε το ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Βλαδιμήρ.

O Αντρέι Ρουμπλιώφ δεν φαίνεται να απεχώρησε ποτέ ή να εγκατέλειψε τη μονή της μετανοίας του, δηλαδή τη μονή του Αγίου Σεργίου. Εκεί αγιογράφησε το Καθολικό. Σύμφωνα με την παράδοση, αγιογράφησε την Αγία Τριάδα προς τιμήν του γέροντά του οσίου Σεργίου, μεταξύ 1411 και 1422.

Φαίνεται ότι ενώ ακόμη εικονογραφούσε τη μονή Ανδρόνικωφ, το 1430, ο Ρουμπλιώφ απέθανε σε ηλικία 70 περίπου ετών. Η σορός του εναποτέθηκε σε κρύπτη στο μοναστήρι. Η ρωσική Εκκλησία τον ανεκήρυξε άγιο το 1989 και η μνήμη του τιμάται στις 17 Ιουλίου (με το παλαιό ημερολόγιο).

Κατά τη διάρκεια της Οκτωβριανής Επανάστασης οι τοιχογραφίες στη μονή Ανδρόνικωφ και σε άλλα μοναστήρια καταστράφηκαν, με το επιχείρημα ότι το νέο κράτος δεν θέλει Εκκλησία. Οι καταστροφές αυτές πρέπει να θεωρούνται από τις μεγαλύτερες συμφορές του πολιτισμού.

Η ίδια η Λαύρα της Αγίας Τριάδος έγινε με διάταγμα του Λένιν Μουσείο του Λαού, και πολλά έργα καταστράφηκαν, πολλά όμως γλύτωσαν χάρις στην κουλτούρα του πρώτου Σοβιετικού Διευθυντή του ...Μουσείου. Η μονή Ανδρόνικωφ είχε χειρότερη μοίρα: έγινε στρατόπεδο συγκέντρωσης, κι όταν αυτά άρχισαν να περιορίζονται, έγινε κατοικίες των εργατών κοντινού εργοστασίου. Μόλις το 1960 η μονή αποκαταστάθηκε κάπως και λειτουργεί έκτοτε ως Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης. [3]

Θεοφάνης και Αντρέϊ Ρουμπλιόφ

Ο Θεοφάνης ο Έλλην (1335-1409) είναι μία ιστορική, καλλιτεχνική και πνευματική προσωπικότητα που δεσπόζει με το τεράστιο σε έκταση και λαμπρότητα αγιογραφικό του έργο στους 14ο και 15ο αι. Όμως, ενώ το έργο του στη Ρωσία είναι πολύ γνωστό στους Ρώσους και Ευρωπαίους, ελάχιστα είναι γνωστό στην ελληνική ιστοριογραφία της Tέχνης, με εξαίρεση βέβαια τον Ξυγγόπουλο, τον Κ. Καλοκύρη και άλλους.

Ο Θεοφάνης απουσιάζει επίσης από τα σύγχρονα ελληνικά λεξικά και τις εγκυκλοπαίδειες και συγχέεται με τον Θεοφάνη τον Κρήτα του 16ου αι. Στην πραγματικότητα, ο Θεοφάνης είναι από τους κυριότερους εκφραστές της παλαιολόγειας βυζαντινής τέχνης, δημιουργός της βυζαντινο-ρωσικής σχολής Τέχνης, πρόδρομος της Κρητικής Σχολής και θεωρείται ισάξιος του Έλ Γκρέκο και των κλασικών της Δύσης (Τζιότο, Ραφαήλ).

Ο προσφάτως εκλιπών δόκιμος συγγραφέας Κ. Σαρδελής ασχολήθηκε συστηματικά με τον Θεοφάνη και εξέδωσε στη δεκαετία του 1970 ένα ογκώδες έργο για τη ζωή και το έργο του. Ο Θεοφάνης που συμπεραίνεται ότι γεννήθηκε γύρω στα 1335, εργάσθηκε ως αγιογράφος σε Εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης (Μονή της Χώρας, του Γαλατά) και της Θεοδοσίας της Κριμαίας, πριν μεταβεί γύρω στα 1365 και εργασθεί στο Νόβγκοροντ, στο Βολότοβ, στο Βλαντιμίρ και τελικά στη Μόσχα μετά το 1378, όπου και απεβίωσε πριν το 1409.

Το 1405 «την άνοιξη άρχισαν να ζωγραφίζουν την πέτρινη Εκκλησία του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, στην Αυλή του Μεγάλου Πρίγκηπα και οι τεχνίτες ήσαν ο εικονογράφος Θεοφάνης ο Έλλην, ο Τσάρετς Πρόχορος από το Γκόρεντεκ και ο μοναχός Αντρέι Ρουμπλιόφ».

Ν. Λυγερός - H Αγία Τριάδα του Roublev

πέραν της ιερότητας
παραμένει ανθρώπινη
για τη χάρη της κίνησης
και των βλεμμάτων
της ευσπλαχνίας
που διεισδύει
για αυτόν που θεωρεί
τη θρησκεία
ως μία αρχή ζωής.[1]

La Trinité de Roublev

au delà du sacré demeure
humaine pour la grâce
de la gestuelle et des regards
de la compassion qui pénètre
parce que pense
la religion comme
un principe de vie.[1]

Παραπομπές

1. N. Lygeros/Ν. Λυγερός 8467) La Trinité de Roublev. (poème). Perfection 13 1 1/2012. Eλ. H Αγία Τριάδα του Roublev. (ποίημα). nikos-lygeros-poihsh.blogspot.gr

2. «Ερμηνεία της Ορθόδοξης εικόνας» Ι. Μ. Ασωμάτων - Πετράκη, www.monipetraki.gr
3. «Βιογραφικά» Παναγιώτης Δρακόπουλος - Αντρέι Ρουμπλιώφ www.myriobiblos.gr
4. Το οπτικό υλικό (Βίντεο) από www.YouTube, εταιρεία της Google.
5. «H Αγία Τριάδα του Roublev» Σοφία Ντρέκου, www.sophia-ntrekou.gr

Επιλεγμένο οπτικοακουστικό υλικό

Το αριστούργημα του Αντρέι Ταρκόφσκι "Αντρέι Ρουμπλιόφ":

Andrey Rublyov (1966) ταινία

σκηνοθεσία Αντρέι Ταρκόφσκι

Film Andrei Rublev (Russian: Андрей Рублёв, Andrey Rublyov), also known as The Passion According to Andrei (Russian: Страсти по Андрею), is a 1966 Soviet biographical historical drama film directed by Andrei Tarkovsky and co-written with Andrei Konchalovsky. The film is loosely based on the life of Andrei Rublev, the great 15th-century Russian icon painter. The film features Anatoly Solonitsyn, Nikolai Grinko, Ivan Lapikov, Nikolai Sergeyev, Nikolai Burlyayev and Tarkovsky's wife Irma Raush. Savva Yamshchikov, a famous Russian restorer and art historian, was a scientific consultant of the film.

Σοβιετική ταινία, σκηνοθεσία Αντρέι Ταρκόφσκι με τους: Ανατόλι Σολονίτζιν, Ιβάν Λαπίκοφ, Νικολάι Σεργκέγιεφ, Ίρμα Ράους, Νικολάι Γκρίνκο, Στέφαν Κρίλοφ
Στη Ρωσία του 15ου αιώνα ο αγιογράφος Θεοφάνης ο Έλληνας επιλέγει ως βοηθό του το μοναχό Αντρέι Ρουμπλιόφ. Ο τελευταίος έχει διάφορους θεολογικούς προβληματισμούς κι όταν σε μια επιδρομή των Ταρτάρων αναγκάζεται να σκοτώσει, απαρνείται για μεγάλο διάστημα τη ζωγραφική. Μια ταινία στοχασμός πάνω στην τέχνη και την πνευματική αποστολή του καλλιτέχνη, η οποία βρήκε πολλά εμπόδια κατά την πρώτη προβολή της στη Σοβιετική Ένωση και για πρώτη φορά βλέπουμε στην κανονική της διάρκεια.